Kabba na dussatagehi, nynamapyatra kehici;
bandhagasampad ta, kmamrdhayanti ceti.
Tassattho atra imesu kabbagesu majjhe kehici agehi kehici avayavehi nynamapi namapi, nisaddotratabbhve. Kabba na dussati, ta pana adussana bandhagasampad racitapuravaandi-agasampad ta kabba jane kma icchnurpa ce rdhayanti, eva sante bhavati. Punapi nyakavaansu sapakkhanyaka vaetv tena nirkaraabhvampi. No ce, paccatthika vaetv attano nyakena tassbhibhavanampi vaetu vaati. Vuttahi
Guato pahama vatv, nyaka tena sattuno;
nirkaraamiccesa, maggo pakatisundaro.
Vasavrasutdni, vaayitv ripussapi;
tajjay nyakukkasa-kathanaca sukheti noti.
8. Bandho ca nma saddatth, sahit dosavajjit;
pajjagajjavimissna, bhedenya tidh bhave.
8. Evametehi sotujanasamusshana dassetv idni kattumicchitabandhoti vutta bandhassa lakkhaa kattumrabhate bandho cti-di. Dosavajjit dosehi saddanissitehi, atthanissitehi ca virodhehi vajjit pariccatt, te v vajjit yehi, saddatth sahit ekbht. Vuttalakkha yehi te pubbcariyehi sahit vuccanti. Sahitna bhvo sahadayahildakraa sdhya shicca. Iti dosavajjite sahite saddatthe pasiddhabhvena anuvaditv bandho nma sabhvavuttivakavutti-alakravuttivasena tividhopti appasiddha bandhasarra vidhyate yath yo kual, so devadattoti. Casaddovattabbantarassa samuccayo, kicti attho. Tattha jtiguakriydabbalakkhao saddnamattho mukhyo catubbidho hoti. Mukhyassatthassa catubbidhatt tividhesu saddesu tabbcako catubbidho hoti jtisaddo guasaddo kriysaddo dabbasaddoti. Tividho hi saddo vcako lakkhaiko byajakoti byprabhedena. Bypro ca nma saddassatthappattikrittameva. So hi tividho mukhyo lakkhao byajanasabhvo ceti. Tattha jtydinirantaratthavisayo saddabypro mukhyo. Soyeva abhidhti uccate. Tabyprav abyavahitajtydisakehi tamattha mukhyabhvena yo vadati go-diko, so vcako. Saddantaratthavisayaniddiho saddabypro lakkhao. S duvidh suddh, upacramiss ceti. Tattha suddh yath go muccatu, mac ugghosenti, gagya ghosoti. Ettha gosaddena visesana gottasmaamevoccate, na tu gobyatti. Vuttahi Visesyanbhidh gacche, khasatti visesaneti [kbyappakse dutiya-ullse gatanyyoya]. Smaassa bypakatt, asarratt ca. Tattha bandhanamocanni na sambhavantti attano nissayabht gobyatti kahyate, tath macnamugghosana na sambhavatti attano ugghosanakriysiddhyattha macasamagino puris kahyanti. Tath gagsaddavccassa jalappavhassa ghosappatykarat na sambhavatti gagsaddo attanobhidheyyassodakappavhassa nikaa taa lakkheti. Upacrassnekappakratt upacramiss lakkhapyanekadh siy. Yath katthaci krae kryamupacariyate, yath yu ghatanti. Katthaci kraakriynamabhedo yath yuyevedanti. Katthaci upamne upameyyamupacaryate, yath go bhikoti. Katthaci abhedo tesa, yath goyevyanti. Katthaci taddhratya [tadatthatya (ka.)] tabyapadeso, yath padpah kapallik padpoti. Katthaci takammasambandh tabyapadeso, yath avahakpi vahak ayanti. Katthaci sasmisambandh, yath rjasambandh puriso rjyanti. Katthaci avayave samudyabyapadeso, yath paekadese paasaddo iccdi. Lakkhaya nissayo saddo lakkhaiko. Byajanasabhvo pana parapariyyo saddassa tatiyo bypro. Tassa nissayo saddo byajanako. Icceta tia saddna vasena atthopi tividho hoti vcco lakkhaiyo byagyoti. Tattha byagyoyevattho bandhasatth vuccate. Teneva padhnabyagyo bandho uttamo, apadhnabyagyo majjhimo, abyagyo adhamo, byagyena vin bandho nijjvo siyti pubbcariyna pavatti, sabhvavutti bandhopi tu nijjvoti nsakanyo. Yasm kavna lokavohrakosalla sabhvavuttiyeva gameti. Yo hi sakalalokahiti na jnti, so kaviyeva na hotti. Athettha tividhampi attha tdisajanvabodhattha samudharissma munindavadanambhojetydi. Ettha vsaddassa saddhammasakhto attho vccattho. V nma cetan, tassa yva devatattha nropyate, tva tappat attano manosampana-ssan na sagacchatti vkyasmatthiyyeva viya syamocityabhedena devatsaddassa ropitottho lakkhaiyo. Tath vadanasaddasspi mukha vccattho. Ambhojasaddassa samropitottho lakkhaiyo. Manosampanassa tu aath anupapattiy passaddhydikkamena yathbhtvabodhasambhav anysena vicittnekasaddatthapaibhnena ganthaparisamattisakht yathicchitatthanipphatti hoteva, aya byagyattho. Tabbcak sadd vcakalakkhaikabyajak hontti eva sabbattha saddatthavicro gantabbo. Tameva yathvuttabandhasarra katividhamiccha pajjeccdi. Aya yathvutto bandho bandhasarra tidh bhave tippakrena siy, ndhika npyna. Katha? Pajjagajjavimissna bhedena pajjasabhvdna visesena tidh bhaveti pakata. Tattha pajja nma amhehiyeva viracitavuttodaykhye chandasi nirpit vuttajtippabhed catuppadikatth nirpito muttakdipi vuttajtippakroyeva. Tenevettha tesamadassana. Tesu ekagth nihitatth sappadhn gthantarnirapekkh muttaka, ekakriydnena aamaaspekkh nihitatth pacceka anihitatth gth kulaka, nnbhittiyo bhinnakiriyo sappadhn gth koso viya hapit koso, ekabhittipadosdika vaetu samudyena pavatt bhinnakriy gth saghto, sopi catubbidho pajjappakro yathvuttasaggabandhovti vitabba. Gajja nma pdasannihnarahito sydyantatydyantappabandho. Tassa tu dve pakr khyyik, kathti. Vimissa pajjagajjamaya nakappakaradi, camp jtakamldik ca.
8. Idni sajnanbhilsna alakranissita bandhasarra, sova bandhoti adhikata, yo kual, so devadattoti pasiddhakualittnuvdena appasiddhassa devadattattavidhna viya dassento bandhoccdimha. Tattha bandho nma ca bandhana pana. Dosavajjit saddatthanissitadosehi pariccatt, te v vajjit etehi tdis. Sahit aamanurpatthena sahabhva gat. Saddatth saddo, attho ca. Evapakrehi tu disasaddatthna vina tuhijanaka-aamanurpaguasahitna bhvoti vacanatthena shiccamiti vadanti. Saddatthti ettha saddatthna ki nnkaraanti? Saddo pana atthappattiya attano mukhyabypra lakkhaabypra byajanasabhvabypraceti tividha byprabhedena. Kamato vcako lakkhaiko byajanako ceti tividho. Tath atthopi vcco lakkhaiyo byagyo cebhi tividho. Atra tu vcako saddo attan dpetabbamukhyatthassa jtiguakriydabbabhedena catubbidhatt sayampi jtiguakriydabbasaddavasena catubbidho. Vcakasaddassa mukhyabypro abhidhti ca voharyati. So mukhyabypro jtydhi abyavahitattheva vattate. Tath hi go nla pcako visiccdo go-disaddna mukhyabypro gopianlapaapcakakattusigti dabbna visesanabhtajtiguakriydabbesveva pavattati, na pana jtydna nissayabhtagopidsti. Vutta hi
Visesya nbhidh gacche, khasatti visesaneti [kbyappakse dutiya-ullse gatanyyoya]. Tassattho visesane visesanabhtajtydimhi khasatti khabypravat abhidh mukhyabyprova visesya dabba na gacche na pputti. Jtydna nissayagopidika abhidh na vadati ce, evaca sati go gacchati, nla nivseti, pcako gacchati, sig dhvaticcdsu jtydivisihagopidna go-disaddassa katha vcakatta yujjatti? Dabbdhnajtigudsu vuttesu tabbisihassa dabbassa pariyyato vcakatt. Nippariyyato pana suddhalakkhaabyprasseva visayo. Lakkhaabypropi suddho upacramissoti duvidho. Tattha suddho lakkhaabypro jtydivajjitatthavisayo. Tath hi go gacchati, nla nivseti, pcako gacchati, sig dhvati, mac ugghosenti, gagya ghosotydsu jtiguakriysigadabbamacagagdna gamandhi yogsambhavato jtigudayo atikkamma yathkkama gamananivsana-gamanadhvana-ugghosanaghosdna nissayabhtagopidayo parmasati. Misso tu upacrabhedena bahuvidho. Tath hi katthaci krae kriyamupacaryate, yath yughatanti, ettha yuvahanakraabhte ghate kriyabhta-yuno vohro ropito hoti. Uparipi upacro yathyoga yojetabbo. Atasabhve hi tasabhvropana upacro. Katthaci kraakriynamabhedo, yath yuyeva ghatanti. Katthaci upameyya-upamnopacro, yath go bhikoti. Katthaci upamna-upameyynamabhedo, yath goyevya bhikoti. Katthaci taddhratya tadpacro, yath padpah kapallik padpoti. Katthaci kriysambandhena tabyapadeso, yath avahakpi vahak ayanti. Katthaci sasmisambandhena tabyapadeso, yath rjavallabhopi rj ayanti. Katthaci avayave samudyabyapadeso, yath pao dahoti. Imin mukhena upacrabhedo dahabbo. Byajanasabhvabypro eva dhananti ca vuccati, tassa tatiyabyprassa visayo tdisavkyameva vti dahabbo. Ettha byagyattha bandhassa jvitamiti ca, byagyatthapadhna bandhamuttamanti ca, byagyatthapadhnarahita majjhimanti ca, abyagyabandha adhamamiti ca vadanti. Honti cettha
Atthappattiya sadda-bypro tividho bhave;
mukhyo lakkhaabyajana-sabhvo cti ettha tu.
Abhidhparapariyyo, bypro pahamo bhave;
dhanantparapariyyo, bypro tatiyo puna.
Mukhyo nirantaratthesu, lakkha tu tirohite;
atthetaro tu vkyassa, attheyeva pavattati.
Byprassa pabhedena, tidh saddopi vcako;
lakkhaiko byajakoti, tadatthopi tidh mato.
Vcco lakkhaiyo byagyo-cceva saddesu vcako;
jtiguakriydabba-bhedena so catubbidho.
Vccatthassa catuddhva, bhinnatt jti-dito;
jtydna pabhedena, tath lakkhaiko mato.
Upacrabahuttena, bhede satipi tassa tu;
byajako tu anaatt, visu tehi na vuccatti.
Lakkhaato eva veditabba munindavadanambhoje tydigthya vadanasaddassa mukhattho vccattho, ropita-ambhojattho lakkhaiyattho. Ambhojasaddassa padumattho vccattho, upacaritamukhattho lakkhaiyattho. Visaddassa saddhammasakhto attho vccattho, ropitadevat-attho lakkhaiyattho. Ettha ssan nma yathvuttanayena putisayat, tato idha abhimatatthabdhakkusalanivraaca kusalnamanubalappadnaca tato kyacittapvigamo ca tato sukhappailbho ca tato cittasamdhnaca tatoyeva anekavidhatthvabodho ca tato abhimataganthaparisamatti ca bhavattyaya vkyasmatthiyato laddhattho byagyatto. Tataatthappaksak sadd vcakalakkhaikabyajanak nma bhavanti. Eva saddasaddatthavicro veditabbo.