179. Ivd iva v tulya-samna nibha sannibh;
yathsaksa tulita-ppaksa patirpak.
180. Sarsarikkha savd, virodh sadis viya;
paipakkhapaccanka-sapakkhopamitopam.
181. Paibimba paicchanna-sarpa sama sammit;
savabh painidhi, sadhammdi salakkha.
182. Jayatyakkosati hasati, patigajjati dbhati;
usyatyavajnti, nindatissati rundhati.
183. Tassa coreti sobhagga, tassa kanti vilumpati;
tena saddhi vivadati, tulya tendhirohati.
184. Kacchavighate tassa, tamanvetyanubandhati;
tasla, ta nisedheti, tassa cnukarotime.
179-184. Ivd ivdayo nma imeti sambandho. Ivo ca v ca tulyo ca samno ca nibho ca sannibho cti dvande ivape sannibh. Saddamapekkhiya pulligat. Evamuparipi yathyoga. Sadhammdti disaddena sdhraasacchydna pariggaho. Jayaticcdsu kamma.
179- 184. Ivdisaddagammopamdhikre pahama tva ivdayo nma eteti dasseti ivdiccdin. Ivdti padassa chahamagthya imeti imin sambandho, tassa cti casadda yujjanahne yojetv sannibh cti-dayo yojetabb. Sadhammdtidisaddena sdhraasacchydayo gahit. Nindati issatti padacchedo, ime dvepasa ivdayo nma. Jayati akkosati hasatiiccdika tatakriypadasakhata-anukriyna anukaraanti katv dvandoyeva, sandhisams addhassti [sandhisamso tadaddhassti (ka.)] vuttatt sandhisamsna gthaddhassa vin ubhayaddhamajjhe alabbhanato dbhatipadato pubbeyeva samso ktabbo, no ce, asamsoti gahetabbo. Tassa coreti sobhaggamiccdikampi vkynukaraanti katv tattha samso, vkye kevalapadnti v gahetabbo. Imesa sabbesampi iva saddapariyyatt sadisatthti sabbattha bhvattho, avayavattho pana pkaoyeva.
185. Upamnopameyyna, sadhammatta vibhvihi;
imehi upambhed, keci niyyanti sampati.
185. Ivdna viniyogavisaya dassetv upambheda dassetu paijnti upamnaiccdi. Kecti imin apariyantattamesa [apariyantapabheda (ka.)] dasseti. Tath ca vakkhati pariyanto vikappnanti-di. Niyyanti udharyanti.
185. Idni ivdisaddagammopama dassetu paijnti upamnoccdin. Upamnopameyyna sadhammatta samnadhammasambandho. Vibhvihi paksakehi. Imehi ivdhi saddehi jnitabb keci upambhed apariyantatt sampati dni laddhvasare niyyanti udharaamattena paipdyanti.
186. Viksipadumavti-sundara sugatnana;
iti dhammopam nma, tulyadhammanidassan.
186. Viksiccdi. Sugatnana munindassa vadana atisundara accantaramaya. Kimiva? Viksipadumava pabujjhamnapadumaviya. Iti ayamevavidh dhammopam nma hoti. Kasm? nanapadumna samnassa dhammassa guassa sundarassa lakkhaassa nidassan sundarattanti paipdanato.
186. Udharaamha viksiccdin. Sugatnana bhagavato mukha viksipadumava bujjhamnapakajamiva atisundara hoti. Iti dis upam tulyadhammanidassan atisundaramiti samnaguadassanena dhammopam nma hoti. Padumnanna sdhraaguassa paksanato atisundaramiti tulyadhammo nma hoti. Ettha padumagatatulyadhammasambandhasakhtya upamya ivasaddena jotiyamnattepi atisundaranti vuttatt yathvuttopamya dhammena yuttatt dhammopam nma hotti adhippyo.
187. Dhammahn mukhambhoja-sadisa munino iti;
vipartopam tulya-mnanenambuja tava.
187. Dhammaiccdi. Munino sammsambuddhassa mukha ambhojena padumena sadisa samna. Iti aya dhammahnopam nma sundarasakhtassa guassa aniddihatt, s tu atthavas gamyate. Kathamaath yujjatti? Ettha pana sadisasaddo upameyyassa mukhassa visesananti mukhagatameva sadisatta vadati, ambhojagata tu smatthiy gamyate. Evamdisa eyya. Viparteccdi. Munti gamyate sutatt, bho muni tava nanena mukhena ambuja tulyanti aya vipartopam. Dhammahnattepi pasiddhivipariyayenbhihitatt tannmeneva vutt. Evamuparipi.
187. Dhammahneccdi. Mukhambhojasadisa muninotyaya upam. Dhammahn tulyadhammapaksakasundardisaddahnatt dhammahn nma. Vcakbhve tulyadhammo katha patyatti ce? Munino mukha vadana ambhojasadisa padumasadisamiti. Ettha mukhassa ambhojasamnatta mukhambhojna sdhraadhamme asati katha bhavatti? Aathnupapattilakkhaasmatthiyti, ivapariyyo sadisasaddo mukhassa visesana yasm hoti, tasm mukhagatasadisatta vadati, ambhojagatasadisatta pana smatthiy eva viyate. He muni tava tuyha nanena ambhoja tulya samnanti aya vipartopam. Ambujena nana tulyanti lokappasiddhiy vipariyayena nanena ambuja tulyanti vuttatt dhammahnatte satipi vipartopam nma hoti. Sutnumitesu sutasambandho balavti [paribhsendusekhara 112] vuttatt ettha munti avijjamnepi pubbaddhe muninoti sutatt labbhamno tavti tumhasaddasannidhnena mantanattho viyati. Ettha ivapariyyo tulyasaddo ambujavisesanabhto ambujagatasadisatta vadati, nanagatasadisattaca ambujnanna sdhraadhammo ca smatthiy yaticcdika vuttanayena tabba. Uparipi pkaahna yathraha yojetabba.
188. Tavnanamivambhoja, ambhojamiva te mukha;
aamaopam sya, aamaopamnato.
188. Tavaiccdi. Aamaopamnatoti aamaassa mukhassa ambhojassa ca aamaena tadvayena upamnato.
188. Tavnaniccdi. Ambhoja tavnanamiva, te mukha ambhojamivti ayamupam. Aamaopamnato aamaassa upamnatt aamaopam nma hoti. Aamaassa upamti ca, aamaassa upamnanti ca viggaho. Viggahadvayepi pubbavibhattilopo. Sabbdna byatihralakkhaena uttaravibhattilopo. Samsalakkhaena aatthassa apekkhsiddhatt mukhpekkhya aa ambhojaca, ambhojpekkhya aa mukhaca kamena upameyy nma. Ambhojpekkhya aa mukhaca, mukhpekkhya aa ambhojaca upamna nma.
189. Yadi kici bhavembhoja,
locanabbhamuvibbhama;
dhretu mukhasobha ta,
taveti abbhutopam
.
189. Yadiccdi. Locanni ca bhamuyo ca, tsa vibbhamo yasmi, ta, tdisamambhoja kici kimapi yadi bhave. Tamdisamambhoja tava mukhasobha vadanakanti dhretu nisijjhate. Ki nvacchariyamdisanti abbhutatthavibhvanena vadanamambujenopamyatti ayamabbhutopam tabbti.
189. Yadiccdi. Locanabbhamuvibbhama locanabhamna llvanta kici ambhoja kici acchariya paduma yadi bhave ce siy, tamambhoja tava mukhasobha vadanakanti dhretu samattho hoti. Iti dis upam abbhutopam abbhutadhammapaksakatt abbhutopam nma. Ettha avijjamnopi vijjamnattena parikappito padumagato locanabbhamuvibbhamasambandho ambhojavisesanena locanabbhamuvibbhamanti imin jotito. Tasm ambhoja locanabbhamuvibbhamasambandhasakhata-upamya jotakatt nissitavohrena upam, mukha upameyyanti mukhagato locanabbhamuvibbhamasambandho yadi mukhe na bhaveyya, tdisa mukhasobha dhretu katha samatthoti smatthiy yati. Locanabbhamuvibbhamasakhtasdhraadhammo pana locanni ca bhamuyo ceti ca, tsa vibbhamo yasminti ca viggahe nipphannena bhinndhikaraa-aapadatthasamsena gubhtassapi gahitatt viyati [gahaassa viyamnatt (ka.)].
190. Sugandhi sobhasambandhi, sisirasuvirodhi ca;
mukha tavambujaveti, s silesopam mat.
190. Sugandhiccdi. Tava mukha ambhojamiva sisirasunocandassa virodhi paccanka, mukha tasamnakantitt ambujaca tadudaye sakocabhajanato. Sobhasambandhi kantiyutta, mukhamambujaca. Sugandho assa atthti sugandhi ca dvayamapti eva silesapariggahena mukhambujna upamyogato s yathvutt silesopam mat.
190. Sugandhiccdi. Tava mukha ambhojamiva sisirasuvirodhi candassa viruddha hoti tulyatt. Paduma pana candodayena attano sakocanatt tassa viruddha hoti. Sobhasambandhi ca anaasdhraamukhagatakantisambandhayuttaca hoti. Paduma pana padumagatakantisambandhin yutta hoti. Sugandhi ca catujjtisugandhavahanato [vamanato (ka.)] sugandhi ca hoti. Ambuja pana padumasugandheneva yutta hoti. Iti dis upam silesopam ekapadtihita-ubhayatthalakkhaena silesavasena vuttatt silesopam nma hoti. Sisir stal asu kanti asseti ca, tassa virujjhati sleneti ca, paccayasmatthiyavasena dvinna dvinna atthna labbhanato silissati aparopi attho ettha alakreti ca, silesavasena vutt upamti ca viggaho. Ettha sugandho ca sotasambandho ca sisirasuvirodhittaceti ime upamnopameyynamambujamukhna tulyadhammo, tesu ambujagatatulyadhammasambandho sadhammatt upam nma hoti, s ambujasambandhin ivasaddena jotit, mukhagatatulyadhammo pana assatthitasslatthe katapaccaye satipi smatthiyyeva gamyate.
191. Sarpasaddavccatt, s santnopam yath;
blvuyynamlya, slaknanasobhin.
191. Sarpaiccdi. Ayamuyynaml blva itth viya. Katha? Slaknanasobhin bl tva sahlakena kesasannivesavisesena vattate slakamnana tena sobhate. Slaknanasobhin uyynamlpi slna rukkhavisesna knanena gahanena sobhate, evarp s tdis santnopam khyyate, kasm? Silesopamattasabhvepi sarpena sadisena saddena slaknanasobhintvevavidhena saddasantnena visesabhtena vccatt paksiyatt tass-iti gamyate. Yatheti nidassane.
191. Sarpeccdi. Sarpasaddavccatt tulyasutiy acchinnasambandhavacanamlya vuccamnatt s upam santnopam nma hoti, silesatte satipi katasamsehi padasantnehi vuccamnatt santnopam nma hotti adhippyo. Yatheti udharati. Aya uyynaml es uyynapanti slaknanasobhin alakasakhtakesasannivesasahitena mukhena sobhamn blva agan iva slaknanasobhin slavanehi sobhamn hoti. Upamnopameyyna samna rpa yesanti ca, sarp ca te sadd ceti ca, tehi vcc upamti ca, tass bhvoti ca, santnena yutt upamti ca, uyynna mlti ca, saha alakena vattamnanti ca, taca ta nanacti ca, tena sobhati slenti ca, slna knananti ca, tena sobhati slenti ca vkya.