192. Khay cando bahuraja, paduma tehi te mukha;
samnampi samukkas-tyaya nindopam mat.
192. Khayiccdi. Cando khay khayo accayo yasseti, paduma bahuraja bahni rajni pargvayav yasminti, tehi evabhtehi candapadumehi kanti-din samnampi sadisampi santa tava mukha samukkasi paramukkasavanta, khayasaddassa ca rajassa ca dosepi vattanato, saddacchalena khayassa dosarpassa bahurajattassa ca tatthbhvatoti. Iti evarp aya nindopam mat ninditena canddin khayassopamitatt.
192. Khayiccdi. Cando khay pipadato pahya dine dine ekamekya kalya sriyassa sannahetu khyanasabhvayutto hoti, paduma bahuraja bahureusamanngata hoti, tehi candapadumehi samnampi kantisugandhdhi sadisampi te mukha tavnana samukkasi khayarajasaddehi dosasspi vccatt saddacchalehi gamyamnassa tdisassa dosassa mukhe avijjamnatt adhikukkasaguavanta hoti, iti dis aya upam nindopam ninditna candapadumna mukhassa upamitti nindopam nma hoti, mukhavisesanena ivasaddapariyyena samnasaddena mukhagatasadhammo jotito hoti, upamsakhatacandapadumagatasadhammopi dvsu tulyadhammopi smatthiy gamyate, apisaddo cettha vattabbantarasamuccaye, samukkasoti vattabbantaro.
193. Asamattho mukhenindu, jina te paigajjitu;
jao kalakti aya, paisedhopam siy.
193. Asamatthoiccdi. Jina te mukhena jao sto akusalo ca kalako migalachanalakkhao doso assa atthti kalak. Saddacchalena dosakathana. Tdiso indu cando paigajjitu vivaditu asamattho, mukhantu visada alakataceti kathamanenya sadisoti nisedhadvrena sadhammatva gammate, aya paisedhopam siy.
193. Asamatthoccdi. He jina te tuyha mukhena paigajjitu vivaditu jao stalo avisado kalak sasalakkhao v sadoso v indu cando asamattho hotti, aya edis upam paisedhopam nma. Kalako assa atthti vkya. Ettha visadena kalakarahitena mukhena stalo avisado sadoso cando samno bhavitumasamatthoti eva paisedhadvayena indamukhasakhtna upamnopameyyna tulyadhammasambandhassa paksitatt satipi nindopambhve paisedhopam nma hotti adhippyo. Paigajjitunti ida candassa visesanatt candagatasadhamma joteti.
194. Kaccha candravindna, atikkamma mukha tava;
attanva sama jta-mityasdhraopam.
194. Kacchamiccdi. Candassa aravindassa ca kaccha padavi atikkamma avatthariya tesamavakasato [avatthuyatesamaasato (ka.)], tava mukha attano sarpeneva sama jtamiti evarp asdhraatbhidhnena sadisattapattiy asdhraopameti nigadyate.
194. Kacchamiccdi. He muni tava mukha candravindna lokapjitna sasi-ambujna kaccha padavi avattha v atikkamma attano atulyattena attan eva samnattavatthuno abhv sama jta, iti dis upam asdhraopam atulyadhammabhvassa paksanato asdhraopam nma hoti. Iha upambhtna candravindna mukhassa hnabhvapaipdanadvrena candravindehi mukha tulyanti papanato candravind asdhraopam nma hoti. Samasaddo mukhagatassa sdhraadhamma joteti. Sesa suvieyya.
195. Sabbambhojappabhsro, rsibhtova katthaci;
tavnana vibhtti, hotbhtopam aya.
195. Sabbaiccdi. Katthaci ekahne rsibhto sabbesamambhojna pabhsrova tavnana vibhtti evabht aya abhtopam hoti.
195. Sabbamiccdi. Katthaci hne rsibhto sabbambhojappabhsrova sakalapadumna uttamakantipujo viya tavnana vibhti visesena pabhti, iti dis upam abhtopam avijjamnavatthuno upamitatt abhtopam nma hoti. Arsi rsibhtoti viggaho. Ettha yojanvibhto tdisapabhsrbhvato avijjamnatthena parikappito.
196. Patyatetthagamm tu, saddasmatthiy kvaci;
samsappaccayevdi-saddayoga vin api.
196. Atthagammopama dasseti patyateiccdi. Atthagamm tupam kvaci kismici hne samsdisaddna yoga vin api saddna payogavisesdighena aathnupapattilakkhaena smatthiyena patyate.
196. Tividha saddagammopama dassetv idni atthagammopama dasseti patyatetydin. Atthagamm tu atthagammopam pana kvaci hne samsapaccayevdisaddayoga vinpi tesa saddna sambandha hitvpi saddasmatthiy sambandhe payuttvasesasaddna atthasattiy patyate. Saddna smatthiyanti viggaho.
197. Bhignemni cakkhni, nmbuja mukhamevida;
subyattasadisattena, s sarpopam mat.
197. Udharati bhigeccdin. Na bhig ete, kicarahi cakkhnimni, nambujameta, kintu mukhamevidanti evarp s sarpopam mat bhigdnamavipartasarpassa dpanato. Tenha subyattetydi. Subyattena bhigacakkhna ambujamukhnaca pariphuena sadisattena cacalattakantydilakkhaena tenevbhedasakpubbameva vivecita aatra cakkhdsu ya bhigdiamuppanna, tassa paccakkhnato upamjotaknamivdnamabhvepi bhigalocandna sadisatta patyate smatthiyato. Evamuparipi yathyoga.
197. Idni udharaamharati bhigniccdin. Imni bhigni bhamar na bhavanti, kicarahi cakkhni. Ambuja na ida paduma na hoti, kintu mukhamevti. dis s upam subyattasadisattena supkaena bhigalocanna ambujamukhnaca tulyabhvena sarpopam nma hoti. Ettha samsapaccaya-ivdisaddapayogbhvepi bhignemni cakkhniccdin cakkhumukhesu bhiga-ambujanti vipartapavattabuddhi paisedhetv cakkhumukhavidhnato cacalattakantimattdsu subyatta tulyatta vin cakkhumukhesu bhigambujabuddhi kdisamuppajjatti aathnupapattilakkhaasmatthiy upamnabhtna bhigambujna upameyyabhtna cakkhumukhnaca sadisatta yati. Suhu byatta pkaanti ca, taca ta sadisattacti ca, samna rpa sabhvo yass upamyti ca, s ca s upam cti ca vkya.
198. Mayeva mukhasobhsse-tyalamindu vikatthan;
yatombujepistthti, parikappopam aya.
198. Mayeviccdi. Indu canda, assa munino mukhasobh vadanajuti mayeva, natrti evarp vikatthan atthapasasanena alamiti paisedho. Kimiti? Yato yasm kra s mukhasobh ambujepi na kevalamindumhi atthi, no natthti asatopi tath vikatthanassa parikappanato vadanamindunopamyatti evarp aya parikappopam.
198. Mayeccdi. He indu assa imassa lokasmino mukhasobh vadanakanti ekake mayi eva, dis vikatthan attasilghena ala nippayojana. Kasmti ce? Yato s mukhasobh ambujepi atthi, tasmti. Iti dis aya upam parikappopam nma hoti. Yatoti aniyamaniddihakraa pana ambujepi s atthti dassiyamna padumepi tassa atthittameva. Parikappanya vutt upamti viggaho. Idha candassa avijjamnavikatthanassa vijjamnattena parikappanato sadhammajotakasaddantare asatipi upamnabhta-induno ca upameyyabhtamukhassa ca sadisatta imesa dvinna sadisatta vin vattuno tdisakappan katha hotti imya atthasattiy gamyate.
199. Ki vmbujantobhantli,
ki lolanayana mukha;
mama dolyate citta-
miccaya sasayopam.
199. Ki viccdi. Anto bhant al bhamar yasmi, tamdisamambuja ki v. Lolni capalni nayanni yasmi, tdisa v. Jina taveda mukha kinti mama citta dolyate dolevcarati. Eva pakkhadvayapariggahena sasayatti attho. Iccayamdis sasayavesena ambujamukhnamopamvagam sasayopam.
199. Ki vmbujeccdi. Antobhantli abbhantare bhamamnabhamaravanta ambuja ki v, tuyha lolanayana cacalanetta mukha ki vti mama citta dolyate ubhayasambhamajananato dol viya hoti. Iti aya evarp upam sasayopam dvinna sadisattassa sasayena paksitatt sasayopam nma hoti. Anto bhant al yasminti ca, lolni nayanni yasminti ca, dol viya caratti ca, sasayena vutt upamti ca viggaho. Ihpi sadhammapaksake saddantare asatipi yathvuttavisesanadvayena visihna dvinna ambujamukhna sasayanimitte tulyatte asati katha sasayo uppajjatti imin smatthiyeneva tulyadhammasambandho gamyate.
200. Kici vatthu padassetv,
sadhammassbhidhnato;
smyappattisabbhv,
pativatthpam yath.
200. Kiciiccdi. Kici vatthumicchita sambuddhdika upadassetv sadhammassa tena vatthun kenaci krena sadisassa aassa vatthuno abhidhnato smyassa tesa dvinna sadisattassa pattiy avasyassa sambhv vijjamnattena pativatthpam vuccate. Pativatthun tathvidhendhigatassa vatthuno tulyat paipdit. Yathetyudharati.
200. Kiciccdi. Kici vatthumicchita jindikicipadattha upadassetv pahama nidassetv sadhammassa paipdanya-atthena saha kici krena sadisabhvassa kassaci vatthuno abhidhnato kathanato smyappattisabbhv sadisatsambandhino parijnanassa vijjamnatt pativatthpam vatthuno upahitassa jindipadatthassa tulyatthapaksanato nmena pativatthpam nma. Samno dhammo yassa v prijtdino iti ca, samnna tulyna upamnopameyyna bhvoti ca, smyassa patti ca, smyappattiy sabbhvoti ca, pativatthun vutt upamti ca vkya. Yathti udharati.
201. Janesu jyamnesu,
nekopi jinasdiso;
dutiyo nanu nattheva,
prijtassa pdapo.
201. Janesuccdi. Jyamnesu janesu majjhe ekopi jano guav jinasdiso sammsambuddhasamno na vijjattyeka tva vatthu upadassita, dutiyo iccdi pativatthpamadassana, nantyanumatiya, prijtassa dibbarukkhavisesassa dutiyo samno pdapo nattheva. Prijtoyeva rukkhajtsu uttamo, tath jino janesti.