Niddesavaan

173. Paksik visesassa,
siytisayavutti y;
loktikkantavisay,
lokiyti ca s dvidh
.
173. Tatthtisayavuttna tva niddisanto ha paksikiccdi. Visesassa vatthugatasstimattassa paksikyti anuvaditv s atisayavutti siyti vidhyate, atisayassa vatthuno ukkasassa paipdik vutti atisayavutti. S ca duvidhti ha lokaiccdi. Loka lokappatti atikkanto visayo gocaro yass s loktikkantavisay ca loke bhav lokahitimanatikkantattti lokiy cti atisayavutti dvidh dvippakr bhavati.
173. Idni uddesakkamena atisayavutti dasseti paksiccdin. Visesassa jtydipadatthagata-adhikavisesassa y vutti paksik, s atisayavutti nma siy, s atisayavutti loktikkantavisay ca jtydipadatthna yathsabhvasakhatalokahitytikkantavisayatt loktikkanta visayti ca lokiyti ca yathvuttalokamanatikkamma pavattanato lokiyti ceva dvidh dvippakr honti. Vadatti vutti, atisayassa vuttti ca, loka atikkanto visayo etissti ca, loke bhavti ca viggaho. Visesassa paksikti pasiddhagunuvdena s atisayavutti siyti apasiddha atisayavuttividhna karoti, yath yo kual, so devadattoti. Anuvdaka-anuvdanyabhedo uparipyevameva dahabbo.
174. Lokiytisayassete,
bhed ye jti-dayo;
paipdyate tvajja,
loktikkantagocar
.
174. Aya dvippakr atisayavutti sabhvavutydhi bhinnti ce? ha lokaiccdi. Jti-dayo yato padatthassa vicitta sarpa vadatti vicittasarpapaipdik sabhvavuttipi alakro, alakriya tu vatthumatta, tato sabhvavutydayo ye bhed vises, ete lokiytisayassa bhed, yath sarre ya sahaja sundaratta, tassa posakpi muttvalippabhuti alakroti vuccati, eva bandhepyalakriyavatthunimitta dhammatta yya ukkasyati, s ukkasoti vuccati. S ca vutti alakrasaddena vuccate. S pana atisayavuttiyeva. Tenevha lokiytisayassete, bhed ye jti-dayoti. Yato eva, tato loktikkantavisay ca visu dassanyti ha pati-di. Tusaddo bhede. Ajja tu idni pana loktikkantagocar paipdyateti sambandho.
174. Idni es dvippakrpi atisayavuttisabhvavutydhi anati dassetu lokiyeccdimha. Jti-dayo jtigudipadatthagatavicittasarpassa paksanato nissayavohrena jtydayoti niddih jtisabhvavuttiguasabhvavutydayo ye bhed vises, ete lokiytisayassa lokiytisayavuttiyyeva bhed avayav. Tattha lokiytisayavutti nma jtisabhvavuttiguasabhvavutydayoyevti. Esyeva vicitrarpapaipdik ukkasti ca vuccati. Eva lokiytisayavuttiy llvikantisubhagoti udharaassa gamyamnatt vakkhamna paijnti paipdyateccdin. Ajja tu idni pana loktikkantagocar atisayavutti paipdyate udharaato nipphdyati. Loke bhavoti ca, tassa atisayo dhikkamiti ca vkya.
175. Pivanti dehakant ye,
nettajalipuena te;
nla hantu jinesa tva,
taha tahharopi ki
.
175. Tamudharati pivanticcdin. Jina te dehakant sarrasobhyo ye jan nettajalipuena attano nayanadvandasakhtena ajalipuena pivanti, esa janna taha pipsa lobhameva v harati anupatati [apanayati (?)]. Tahharopi samno tva hantu nivattitu ki nla kasm asamatthosi. Tahhar nma tahameva nudanti. Atra hanantmapiha sampanudati lokahiti atikkamma dehakantiy bahuttanadhammo vutto.
175. Idni paitnusrena paipdeti pivanticcdin. Bho jina te tuyha dehakant sarrasobhyo ye jan nettajalipuena nettasakhtena hatthapuena pivanti, esa sdhujanna taha pipsa lobhameva v tahharopi tva sabbesa tahvinsakopi hantu nivretu ki nla kasm asamatthosti. Ettha pivana nma pipsa vinetti lokasabhvo. Taha hantu nlamiti lokasabhvamatikkantattho. Kantna adhikapiyat atisayadhammo, tassa vutti pana taha hantu nlamiti loktikkanta-attha visaya katv pavatto hoti. S pana kathetumicchita kantna adhikapiyata tahhanane asamattha vatv dpetti vakavutti nma. Vuccamnna upamrpakdnampi vakavuttit icchitatthassa pakrantarena paksanatoyeva. Yath nma sarrasahaja pnattdisundaratta uddpankrena hit kaaka-uhsahrdayo alakr nma bhavanti, eva bandhasarrasakhte alakarayavatthumhi vijjamna-atipiyatdimeva uddpetv alakurumn tahharosi tva esa kant pivantna taha hantu nlamiti vcbhag alakro nma. Alakriya nma alaktabbakantipiyatya bahuttanti. Uttaripi alakra-alakriyavibhgo ca anurpato yojanakkamo ca evameva dahabbo. Dehe kantti ca, ajalyeva puoti ca, nettniyeva ajalipuoti ca, taha haratti ca viggaho.
176. Upamnopameyyna, sadhammatta siyopam;
saddatthagamm vkyattha-visayti ca s tidh.
176. Upama niddisati upamneccdin. Upamyate anenti upamna, padumdikavatthu. Padumdiko tu saddo upamnavcako. Upamyatti upameyya, mukhdikavatthu. Mukhdiko saddo tu upameyyavcako. Tesa upamnopameyyna padumdimukhdivatthnaca. Sadhammattanti samno dhammo kantimantat yassa so sadhammo, tassa bhvo sadhammasaddassa pavattinimittasamnena dhammena saha sambandho sadhammatta upamnopameyyapatihita upam siy, upamyati yathvutto sambandhoti katv. S panlakriyassa dhammasstisayapaipdanappakro. Katividh sti ha saddaiccdi. Saddo ca attho ca, tehi gamm patyamn saddatthagamm. Vkya padasamudyo. Tassa attho visayo gocaro yass vkyatthavisayti ca s upam tividh saddagamma-atthagammavkyatthavisayti tidh hoti.
176. Idni upamlakra niddisati upamnoccdin. Upamnopameyyna candanluppaladalbhdna nananayandnaca padatthna sadhammatta kantimantatpnatditulyadhammasambandho upam nma siy, s alakarayavatthuno dhikkapaipdanappakr upam saddatthagamm saddagamm ca atthagamm ca vkyatthavisay ca, iti eva tidh tippakr hoti. Ettha upamnopameyyabhtna candnandipadatthna sadhammasakhato aamaatulyakantimantatpnatdidhammayogo padatthna upamatthassa patihitatt upahnatya upam nma hoti, tannissayacanddayo pana nissitavohrena upam nma hoti, upamnabhtacanddi-atthapaipdako candimdisaddopi tadatthena upam nma hoti, upameyyupameyyanissayatappaipdaknampi upameyyabhvo evameva dahabbo. Upamyate anenti upamnanti katv canddi upamna vuccati, upamyatti upameyya, nandi, upamnaca upameyyacti ca, samno ca so dhammo ceti ca, tassa bhvoti ca, saddo ca attho cti ca, tehi gammti ca, vkyassa atthoti ca, so visayo yass upamyti ca vkya.
177. Samsapaccayevd, sadd tesa vas tidh;
saddagamm samsena, munindo candimnano.
177. Tattha saddagammpi tidh siyti dassetumha samsaiccdi. Samso ca paccayo ca ivdi ca, te sadd nma, saddasaddena samsdayo vattumadhippetti attho. Tesa samsdna vas saddagamm tidh hoti samsasaddagamm paccayasaddagamm ivdisaddagammti, samsena samsasaddena gamm upam vuccatti seso. Udharati munindo candimnanoti, candim viya ruciramnana mukha yassa so candimnano. Ettha ca candima upamna, nana upameyya, ruciratta dhammo, candimnanna samnadhammasambandhijotako viyasaddo, tesu sdhraadhammavcakassa viyasaddassa copamjotakassppayogo samseneva vuttatt, ettha pana viyasaddo candimsaddena upamnavcakena sambandhamupagato candagatameva sadisatta vadati, mukhagata pana smatthiy padyate, evamdisa dahabba.
177. Tesu yathvuttesu saddagammassa tividhatta dassetu ha samseccdi. Samsapaccayevd samso, ydipaccay, ivdayo ca sadd nma, tesa samsdna vas bhedena saddagamm tidh samsasaddagamm paccayasaddagamm ivdisaddagammti tividh hoti. Samsena samsasaddena gammopam vuccati munindo candimnanoti. Munindo sammsambuddho candimnano candasamnamanoharamukhamaalena yutto hoti, samso ca paccayo ca iva-iti ida di yesa vdnanti ca, saddena gammti ca, munna indoti ca, candim viya rucira nana mukha yasseti ca viggaho. Ettha candimti upamna, nananti upameyya, ruciratta upamnopameyyna sdhraadhammo, viyti saddo candnanna dvinna nanagataruciratta cande ca, candagataruciratta nane ca atthti samnadhammasambandha joteti, iha sdhraadhammavcakassa rucirasaddassa, tulyadhammasakhtopamjotakassa viyasaddassa ca appayogo tesa atthna samsena vuttatt. Ettha upamnavcakena candimsaddena yutto viya saddo candagatasadisatta joteti, mukhagatasadisatta pana smatthiy patyate. Tath hi mukha candasamnamgacchanta candassa mukhasadisatta vin na bhavatti aathnupapatti smatthiyanti.
178. yd paccay tehi, vadana pakajyate;
munindanayanadvanda, nluppaladalyati.
178. Idni paccayasaddagamma dasseti ydiccdin. ydti ya-yakapaccaydayo paccay paccayasadd nma, tehi paccayasaddehi gamm upam vuccati. Udharati vadanamiccdi. Pakajamiva ruciramcarati pakajyate. Etthpi pakajamupamna, caraakriyya kattubhta nanamupameyya, ruciratta sadhammo, pakajnanna samnadhammasambandhajotako ivasaddo. Tattha rucira ivasaddna pubbe viyppayogo paccayena vuttattti sabbattha vieyya. Evamuparipi.
178. Idni paccayasaddagammopama nidasseti ydiccdin. yd ya ya kaiti-dayo paccay paccayasadd nma, tehi paccayasaddehi gammopam vuccati vadanape dalyatti. Vadana mukha pakajyate padumamiva rucira carati. Munindanayanadvanda sabbauno nettayugaa nluppaladalyati nluppalapattamiva ruciramcarati. yo di yesa ydnanti ca, pakajamiva ruciramcarati pavattatti ca, munindassa nayanadvandamiti ca, nluppalassa dalamiti ca, tamiva ruciramcaratti ca vkya. Ettha pakajamiti ca nluppalamiti ca upamna, caraakriyya kattubhta vadana nayanadvandaca upameyya, ruciratta upamnopameyyna sadhammo, upamnopameyyna samnadhammajotako ivasaddo, tesa atthna paccayena vuttatt tesamappayogo. Evarpesu aesupi evameva veditabbo.