49. Tattha pdantavuttahesu yatiy pkaatt tasmi padamajjhe yatiy udharaapaccudharani ihodharaapaipakkhodharani yath. Ta nameccdi. Yo tathgato sakalpi dis soarasehi suvaarasadhrhi sicatva sicati mae, ivasaddo vitakke. Cmkaravaa suvaavaasadisachavivaa ta tathgata siras name. Ettha cmkaravaanti yatiy cmti akkharadvayamatikkamma hitatt antepi karaiti akkharadvayennnatt padacchedassa pubbparavanamanekattamitihodharaa. Sicatti pade sicti vaadvayamatikkamma yatiy dissamnattepi tiiti parabhge ekavaatt anekavabhvoti paccudharaa. Ettha anekavaatta padavaseneva tabba. Cmkarassa vao viya vao yassa soti viggaho.
50. Saro sandhimhi pubbanto, viya lope vibhattiy;
aath tvaath tattha, ydesdi pardiva.
50. Saroccdi. Vibhattiy lope sati sandhimhi sahitya katya saro parapaddibhto pubbanto viya pubbapadassa antabhto yo saro, so viya hoti, anekavaattbhvepi tato vihitayatiy nevatthi bhagoti adhippyo. Aath tu vibhattiy alope tu sati sahitya katya pubbapadantabhto saro ce, aath aena pakrena hoti, parapadassdisaro viya hotti attho. Ta vibhattiy saddhi vihya katayatiy natthi bhagoti adhippyo. Tattha tassa yatiya ydesdi ivadna ktabbo yakrdesdi pardiva parapadassa disaro viya hoti. Kataydesdisahita byajana vihya katya yatiy natthi bhagoti adhippyo.
50. Idni heh vuttassa viruddhattepi yatibhagbhva dassento ha saroccdi. Vibhattiy lope sandhimhi sati saro sandhisaro pubbanto viya pubbapadassa anto viya hoti, aath tu vibhattiy alope sahitya katya aath hoti, pubbapadantabhto saro parapadassa disaro viya hoti. Tattha yatiya ydesdi ivadna kattabbayakrdesdi pardiva parapadassa disaro viya hoti, pubbantasadisasaramatikkamitvpi parapaddisarasadisavaamgamma ta anatikkamitvpi parapaddisarasadisaydesdimatikkamitvpi yatiy payuttya sati anekavaattbhvepi yatibhago na hotti adhippyo. Pubbassa antoti ca, yo ca so deso ca, so di yassa makrdinoti ca, parassa dti ca vkya.
51. Cd pubbapadantva, nicca pubbapadassit;
pdayo niccasambandh, pardva parena tu.
51. Nicca anavarata pubbapada sit nissit cd cakrdayo nipt pubbassa padassa ant avayav viya honti, te anto katv yati ktabbti adhippyo. Parena parapadena niccasambandh satatayogino, tusaddo ahnappayutto, pdayo tu pardva parapadassa d avayav viya honti, ta vihya pubbapadante yati ktabbti adhippyo.
51. Cdiccdi. Nicca satata pubbapadassit pubbapada nissya pavatt cd cakrdinipt pubbapadantva pubbapadassa ant avayav viya honti, parena parapadena niccasambandh nirantarayogino pdayo tu pdi-upasagg pana pardva parapadassa d avayavviya honti. Cdayo gamma te bahi katvpi pdayo gamma te anto katvpi pavatto virmo yatibhagoti adhippyo. Co-di yesanti ca, pubbapada sitti ca, po di yesanti ca, nicca sambandhti ca viggaho. Ettha ca tagguasaviatt cakrapakrdnampi pariggaho.

Sabbatthodharani yath

52. Name ta siras sabbo-pamtta tathgata;
yassa lokaggata patta-ssopam na hi yujjati.
53. Muninda ta sad vand-myanantamatimuttama;
yassa pa ca mett ca, nissmti vijambhati.
52-53. Sabbatthti pubbantasadisdsu. Nametanti-digthdvaye padattho pkao, adhippyo tu yato lokaggata patto, tato sabbopamtto, yato pamett loke nirantaramiva vattanti, tato anantamati, uttamo cti. Ettha sabb upamti samsa katv vibhattilope sahityaca katya parapaddi-ukro pubbapadantabbakrahaakro viya hotti sabbo iccatra pdantayati. Pattassopam iccatra yakrdesassa pardisadisabhvo viya hoti, vibhattiy alope sahitya katya savibhattiy akro parapaddi ukro viya hotti tavibhattiy pasiddha vihya pattaiccatra pdantayati. Tath vandmyanantaiccatra yakrdesassa pardisadisabhvo vihitoti myasadda vajjetv vandiccatra pdantayati. Pubbapadassitna cdna pubbapadantasadisat vuttti mett cti casaddato yati, aparapadasambandh pdayo parapaddisadis hontti nissmti ettha nisadda vihya tato dimhi yati.
52-53. Sabbattha yathvuttapubbantasadisasardsu pacasu udharaniyath. Name tamiccdi, lokaggata pattassa yassa buddhassa upam na hi yujjati sakalapadatthna atikkamma hitatt na hi yujjati. Sabbopamtta ta tathgata siras name nammi. Sabboti ettha okrassa pubbapadantasarasadisatt tato parya yatiy ca ssopamti parapaddisadisa vaamanatikkamma hitya yatiy ca udharaa.
Munindeccdi. Yassa sambuddhassa pa ca mett canissm anantasatta-anantaeyyavisayakaraato smrahit ativijambhati. Anantamati udayabbayasambhavepi eyyassnantatt visayimhi visayavohrena anantapaya samanngata uttama tato eva pavara ta muninda sad vandmi, ydesassa pardisadisatt tamangamma yati bhavati. Mettcanissmti ettha cdna pubbapadantasadisattca pdna parapaddisadisatt ca cti nti imesampi yati bhavati.

Cdipdsu paccudharani yath

54. Mahmett mahpa, ca yattha paramoday;
paammi jina ta pa-vara varagulaya.
54. Mahiccdi. Yatthti yasmi jine. Paramodayti mahmettdayo ukkahbhivuhiyo. Tatoyeva varagulaya, teneva pavara uttama ta jinanti sambandho. Ettha pubbapadanissita cakra parapaddibhta katv tato pubbe kat yati ca, parapaddisambandhapakra pubbapadantabhta katv pakrato para kat yati ca viruddhti ubhayattha paccudharaa.
54. Cdipdsu visayabhtesu paccudharaa yath. Mahmetticcdi. Yattha yasmi jine mahmett ca mahpa ca im paramoday ukkahbhivuhiyo honti. Varagulaya uttamagukara pavara tatoyeva uttama ta jina paammi. Ettha cakra parapaddi katv pakra pubbapadanta katv yatiy pavattatt ca yattha, ta ptidvayamapi paccudharaa.
55. Padatthakkamato mutta, kamaccutamida yath;
khetta v dehi gma v, desa v mama sobhana.
55. Padaiccdi. Padna atthakkamato mutta gaita kamaccutamidanti vidhyate. Khetta v iccdin arucitoya ycanakkamo vattuno aviuta gameti. Yo hi khettampi dtu nicchati, katha so gmdika dassatti.
55. Padatthiccdi. Padatthakkamato padna atthakkamato mutta gaita ida vkya kamaccuta nma. Udharati yathiccdi. Mama sobhana khetta v gma v desa v janapada v dehi. Ettha khettamiccdi ycanakkamo vattuno aviubhva vin ucitapadatthakkama nappakseti, tath hi khettamapi dtumanicchanto gmanigamajanapaddi katha dassatti kamahni.
56. Lokiyatthamatikkanta, ativutta mata yath;
atisambdhamksa-metiss thanajambhane [thanajumbhane (s.)].
56. Lokiccdi. Loke vidito lokiyo, ta lokiyatthamabhidheyya atikkanta ananuvutta ya ta ativutta matanti vidhyate. Yathetydin udharati. Etiss vanitya thanna payodharna jambhane bypane ksa gagana atisambdha accantappaka.
56. Lokiyatthiccdi. Lokiyattha loke pasiddhamabhidheyya atikkanta kathankrena atikkamita vkya ativuttamiti mata. Udharati yathiccdi. Etiss thanajambhane thanna vijambhane ksa atisambdha anoksa. Ettha payodharna mahantatta vadmti loke mahantanti pasiddha gaganamapi atikkantatt vkyamativuttadosena dsita.
57. Samudyatthatopeta, ta apetatthaka yath;
gviputto balbaddho, tia khd piv jala.
57. Samudyiccdi. Samudyassa pakaraato padasandhino vkyassa attho abhidheyya agagibhta kriykrakasambandhvisesalakkhaa savohrika, tato apeta apagata sua, vin [na (ka.)] padatthamattena tassa katthaci byabhicrbhvato etdisa ya tamapetatthakanti vidhi. Na hi gviputtoccdsu samudyattho sambhavati.
57. Samudyiccdi. Samudyatthato visesanavisesyabhtakriykrakasambandhehi yuttavkyasakhtapadasamudyassa sambandhapadatt vohrnurpa-atthato apeta apagata, avayavatthamattassa v sabbattha labbhamnatt samudyatthato sua, ta vkya apetatthaka nma. Yathiccdin udharati gviputto balbaddho usabho tia khdi, jala pivti. Ettha avayavatthamattena vin samudyena gamyamnassa kassaci visesatthassa abhv samudyatthato apagata nma hoti.
58. Bandhe pharusat yattha, ta bandhapharusa yath;
khar khil parikkh, khette khitta phalatyala.
58. Bandheccdi. Khariccdika bandhapharusa sutisubhagattbhvato khar kakkas khil khukdayo parikkh khaya patt yato, tasm khette kedre khitta vutta alamaccanta phalati nipphajjati. Vkyadoso.
58. Bandheccdi. Bandhe bandhasarre pharusat sutisukhatbhvato pharusabhvo yattha vkye bhavati, ta vkya bandhapharusa nma hoti. Yathti udharati. Khar kakkas khil khukdayo parikkh yasm kh honti, tasm khette khitta vutta bja ala atisayena phalati nipphajjati.

Vkyadosaniddesavaan nihit.