Vkyatthadosaniddesavaan
59. eyya lakkhaamanvattha-vasenpakkamdina;
udharaametesa, dni sandassaymyaha.
59. eyyamiccdi. Apakkamdna yath-uddihna lakkhyati udharaamanenti atthena lakkhaa anvatthavasena apagato kamo yattha ta apakkamanti-din atthnugamanavasena eyya vitabba. Idni vkyadose niddisitv avasarappatte imasmi kle etesa apakkamdna udharaa lakkhiya aha sandassaymi paksessmi. 59. Idni uddihnukkamena apakkamdi-atthadosni vibhveti eyyamiccdin. Apakkamdna apakkamocityahndna lakkhaa apakkamdivisayabuddhiy avipartavuttiy pavattikraa anvatthavasena apagato kamo yatthiccdivacanatthnugataavasena eyya tabba, visu lakkhaa na vadmti vutta hoti. Idni aha etesa apakkamdna udharaa lakkhiya sandassaymi. Atthnugatamanvattha anvatthassa assa vasoti viggaho.
Tatthpakkama yath
60. Bhvandnaslni, samm sampditniha;
bhogasaggdinibbna-sdhanni na sasayo.
60. Bhvaniccdi. Samm alobhdihetusampattiy sakkacca sampditni nipphditni. Ettha bhogasaggdinibbnna hetavo yathkkama dnaslabhvanyo, na tu bhvandnaslni.
60. Tattha tesu apakkamdsu apakkama yath apakkamassodharaameva. Ocityahna yathtydsupi evamattho veditabbo. Bhvaniccdi. Iha imasmi attabhve samm sampditni alobhdihetusampattiy sakkacca sampditni rsikatni bhvandnaslni bhogasaggdinibbnasdhanni upabhogaparibhogni, sagguppatti-yu-rogydni, nibbnaceti etesa sdhakni. Na sasayo sadisavisadisavipkadne sasayo nma natthi. Ettha bhogasagganibbnna hetubht pana kamato dnaslabhvanyo bhavantti phalakkamassa hetukkama viruddhamiti kampeta nma hoti.
Ocityahna yath
61. Pjanyataro loke, ahameko nirantara;
mayekasmi gu sabbe, yato samudit ahu.
61. Pjanyiccdi. Yato yasm kra sabbe gu sldayo ekasmi kevale mayi eva samudit rsibht ahu ahesu, tasm kra imasmi sattaloke eko kevalo ahameva nirantara satata pjanyataro atisayena pujjoti. Evamattapasasanamarucita sappurisassa.
61. Pjanyatareccdi. Yato yasm sabbe gu sldayo ekasmi mayi adutiye mayi eva samudit rsibht ahu ahesu, tasm loke sattaloke eko adutiyo ahameva nirantara satata pjanyataro atisayena pjanyo. Eva attappasasanato ucitatya parihnti ocityahna nma.
Yath ca
62. Ycitoha katha nma, na dajjmyapi jvita;
tathpi puttadnena, vedhate hadaya mama.
62. Ycitoiccdi. Ettha yadi ycisu, jvitampi ycakna dajjmti dassitodratynucita puttadne hadayapavedhanakathana vessantarassa yajjevamavoca.
62. Yath ca, evampi ocityahnassa udharaa dahabba ycitoccdi. Ycito ycakehi ycito aha jvitamapi katha nma na dajjmi, tathpi eva dnajjhsaye satipi puttadnena mama hadaya vedhate kampate. Ettha vessantarassa yadi yceyyu, jvitamapi ycakna dajjmti katapaiya puttadnena hadayakampanassa kathana cgtisayayogasakhta-udraguassa ananucchavikanti ocityahna.
Bhaggarti yath
63. Itthna dujjannaca, vissso nopapajjate;
vise sigimhi nadiya, roge rjakulamh ca.
63. Itthnamiccdi. Nopapajjate na yujjati. Ettha sambandhe chahiy pariccgena viseiccdin dhre sattamniddeso atthartiy bhago. do majjhe ca cakrapariccg saddartiy bhago, rtna anantatt bhagpyanant. Udharaa tu dismatta.
63. Itthnamiccdi. Itthnaca dujjannaca vissso sahavsdhi vissso nopapajjate anatthasasaynivattikraatt na yujjati. Vise garae ca sigimhi sigavati mahi sdo ca nadiyaca roge vahamnake roge ca rjakulamhi ca vadhabandhandikrake rjakule ca vissso nopapajjate. Ettha do sambandhe chahiy rabhitv ta pahya sattamiy vuttatt attharti ca, dimajjhesu casaddapariccgato saddarti ca bhinn. Casadda payujantena do eva v ante eva v pacceka v yojetabba hoti. diso payogo rtibhago nma hoti. Rtna bahutt rtibhagadospi bahuvidh. Ida pana mukhamattanidassana.
Sasasaya yath
64. Munindacandimloka-rasalolavilocano;
janovakkantapanthova, gopadassanapito.
64. Munindiccdi. Candim viya candim, munindoyeva candim, tassa lokana dassana, loko pakso v, tasmi raso anurgo, tena lolni capalni locanni akkhni yassa so jano avakkanto okkanto paviho pantho maggo yena avakkantapantho eva gunna rasna, ihatthanipphattiscakabhvena gopadatthassa v padassanena pito muditoti ettha gorpassa padassanentipi viyatti sandeho.
64. Munindiccdi. Munindacandimlokarasalolavilocano munindasakhtassa candimassa loke dassane ptubhve v rasena layena cacalanetto jano avakkantapanthova otiamaggova buddhassa dassanatthya maggamotioti adhippyo. Gopadassanapito gosakhtarasipadassanena, abhimagalasammatagopadassanena v santuho hoti. Ettha gopadassanenti ca atthassa gamyamnatt vitu sasayo uppajjatti sasasaya nma. Avakkanto pantho yenti ca, gunna rasna, gvassa v padassananti ca, gopadassanena pitoti ca viggaho.
65. Vkyatthato duppatti-kara gmma mata yath;
poso vriyavsoya, para hantvna vissami.
65. Vkyaiccdi. Para sattu hantvna paharitv vriyav sro soya poso puriso vissami vissattho. Ayamattho tva na duppatto. Para accanta hantvna vriyav ucitasambhavo soya poso vissamti duppattoyamattho.
65. Anvatthavasena lakkhaassa apkaatt salakkhaa lakkhiyamudharati vkyatthatoccdin. Vkyatthato duppattikara viruddhappaksaka gmmanti mata. Yathti udharati. Para sattu hantvna mretvna vriyav sro so aya poso vissami vigataparissamo ahosi, ayamattho iho. Para atisayena hantvna vtikkama katv vriyav upacitasambhavo upacitasukko so aya puriso vymena vissami vigatavymo ahosti. Imassatthassa asabbhrahatt gmmatta. Vriya ussho sambhavo v assa atthti viggaho.
66. Duhlakaraa teta, yatthlakradsana;
tasslakraniddese, rpamvbhavissati.
66. Duhiccdi. Yattha yasmi vkye alakrna dsana vikaat, etantu duhlakaraa duhlakaraa nma, tassa duhlakrassa rpa sarpa alakraniddese tanmake paricchede vbhavissati paksissati, tattheva ta dassayissmti adhippyo.
66. Duhlakariccdi. Yattha vkye alakradsana alakrna virodho hoti, eta vkyatthanissita eta vkya duhlakaraa duhlakro nma, tassa duhlakaraadosopalakkhitavkyassa rpa sarpa lakkhiya alakraniddese alakrna nidassanahnabhte paricchede vbhavissati. Ettha vuttepi puna tatthpi vattabba siyti na vuttanti adhippyo. Uddese duhlakatti vatv idni duhlakaraanti vacana alakati alakaraa-alakrasaddna tulyatthatt na virujjhati.
67. Katotra sakhepanay mayya,
dosnamesa pavaro vibhgo;
esovala bodhayitu kavna,
tamatthi ce khedakara parampi.
Iti sagharakkhitamahsmipdaviracite subodhlakre
Dosvabodho nma
Pahamo paricchedo.
67. Eva sodharaametesa, lakkhaa kathaymyahanti katapainurpa paipajja dni katotriccdin nikkhipananaya sakhipati. Atra imasmi adhikre, paricchede v esa yathvuttna dosna padadosdna pavaro uttamo vibhgo vibhajana sakhepanay sakhepakkamena, na vitthrato, yato aparisakhyeyyna natthi pariyanto may kato nihpito. Nanu sakhepanayti vuttatt purtanehi [purtarehi (ka.)] dpit santi bah dos, te pariccatt siyunti? Ettha vuccate, vitthrakkamassa anadhippetatt sakhepanayti vutta, na pana sabbath pariccgena. Tath hi Nihantu soya jalita, patago aripvakanti-dna Akkhamatthantardika viruddhatthantarnugatanti ca. Ettha hi patagasaddena jotirigaasakhtamatthantaramasamatthamicchitatthe vacanti gatyevamdika amagala-apayuttapaddika kilihe antogadhanti ca. Gajahesdi sambandhadsita lokavirodhi, sogatgamdsu pasiddha rpakkhandhdikamaatra vutta appatta nma. Ida gamavirodhi-iti, sambandhadsitappattdika virodhimhi pavihanti ca, netabbahetutt hetvapekkha neyyato na byatiriccatti ca. Devo voharatu klesa, rhukhinno divkaro Iccdika asmatthybhidheyydika ocityahne sagahitanti ca. Jiguccha-asabbhasascaka-atthantarakaca gmma duppattikare sagayhatti ca. ( ) [(Duruccraa)?] Sabandhapharusameveti ca. Ettha pana ocityahnaduppattikarna vkyatthadosattepi phandhapharusassa ca vkyadosatte padapadatthna dosato vkyameva duha siy, vkyaca padehi viriccate, pade duhe vkyattho ca duho siy. Padadosato vkyavkyatthna nnbhvbhvapanattha asmatthiybhidheyydika pada ocityahndivkyatthadosdsu anto kathita. Tath hi purtanehi viruddhatthantardhi padehi viracita vkya viruddhanti-din bahni duhni vkyni dassitni. Harisamnayti ettha hapubba risamnayti icchitatth pari bhaha bhaha. Nnatthamappasiddhehi yutta guha, yath sakko sahassagti. Iti bhahaguhatthdayo pasdlakraviruddhti ca. Vkyepi visandhikamihnupayogti ca, vkyantaropagata vkya vkyagabbha, vkyantarapadasammissa apthyameso dissati, vejja khdatyanratamiccdika vkyasakiaca bykie samohitanti ca.
Kcuyyne may dih, vallar pacapallav;
pallave pallave mudh, yass kusumamacarti.
Idamavcaka paheikya pamussitsannissitanti ca, tattha ca kavin uyynasaddena geha, latvcin vallarsaddena agan, pallavasaddena karacaraadasanacchad, macarsaddena nakhasobh dantakantiyo ca vattumicchit, vkyatthepi paduminna rattiyamunniddatdika viruddha virodhinilnanti ca ntyanut, na tu sabbath pariccgena. Esova eva yathvuttanayena nihpito aya sakhepanayo eva kavna paitajanna khedakara katha nma bandhepdisa sati santti evamsuhanopajana para padadose asdhusandiddhapariyya eyya-appattattha-appayojaka dubbodhadesiydika, vkyadose adhika-nabhaggacchanddika, vkyatthadose upakkamopasahravisamaceti iccevamdikamaparampi dsana atthi ce yadi bhaveyya, tampi bodhayitumavagametu ala samattha yathvuttadosnusrena buddhimantehi sakk hitunti. Eva vadato ca ganthakrassyamadhippyo ye dos vibhgaso na vutt, te may ganthagravabhay sakhepit, lakkhaato tu sagahit. Na hi tesamanta ko jahpeti. Tattha saddasatthaviruddhamasdhu. Ya kriydinimittamupdya atthantarepi vattate, ta sabhveneva payutta sandiddha, yath ravimhihimahti, ida pana visesanatthe sdhu hoti. Pasiddhasasaddassa pariyyantarena parikappitapada pariyyaeyya, yath vaavmukheneti ettha assavanitnanena iti. Ya accantbyabhicrbhvena visesyassa gua vadati, ta appattattha, yath kahamasti. Adhigatatthnupayoga appayojaka, yath atiphenila sgaramalaghti. Manuaddhanayo pde, khdayo kani bhanti te iccdiko dubbodho, kani kae khdayo gaggharik. Ime lvayatall te, gall lolavilocaneiccdiko desiyo, tallo jalsayaviseso, gallo kapolo. Saggasevna ripnamitthnamakakao pi. Nettamanajananti-dika adhika. Akakao pti-din vedhabyassa gammamnatt saggasevnanti adhikanti. Yattha vattabbassa nat, ta na, yath tilokatilaka muninti-di. Ettha vandmti na, chandobhagnvita vaco bhaggacchanda pkaa. rambhvasnena visama upakkamopasahravisama, ta pana raddhakkamapariccgenparena nikkhipana veditabba.
Iti subodhlakre mahsminmikkya
Dosvabodhaparicchedo.
67. Eva sodharaametesa, lakkhaa kathaymyahanti katapainurpa sampdetv idni katotreccdin nigamento dose sakhipati. Atra imasmi adhikre, paricchede v esa dosna yathvuttapadadosdna pavaro lakkhavirodhalakkhiyato uttamo vibhgo asakarato vibhajana sakhepanay vitthrpaniyasakhepakkamena may kato vutto esova yathvutto eso sakhepakkamo eva kavna viracayantna khedakara bandhasarre disa disappayoga katha nma karomti eva pavattakhedamuppdayanta parampi asdhusandiddhdi aampi dsanamatthi ce, ta sabba bodhayitu bodhetu ala samattho hoti. Niyati avuttopi attho etenti ca, sakhepo ca so nayo cti viggaho.
Ihniddiha Nihantu soya jalita, patago aripvakanti-dika Akkhamatthantardika viruddhatthantare anupatatt na vutta, ettha sriyavcako patagasaddo jotirigaavcakopi hotti vattumicchita-amittaggivinse asamatthaattho hoti. Vacanti gaiccdika game appasiddha lakkhaamattena sdhiya. Appayuttapaddidoso kilihapadadose antogadho hotti na vutto. Gajahesturagakocanddisambandhadsitaca. Jingamdsu pasiddharpakkhandhdikamaatra payuttamappattannmtda dvaya yathkkama lokavirodhamgamavirodhaca hotti virodhipade antogadha hoti. Hetvapekkha netabbahetutt neyye antogadhanti na vutta. Devo voharatu klesa, rhukhinno divkaro Iccdika asamatthbhidhyiccdi ocityahne antogadhanti na vutta. Ettha divkaro saya rhugahito aesa kilespanayane asamatthoti tamasmatthiya visesanabhtena rhukhinnoti padena yati. Jigucchvamagala-asabbhna tiamaatrassa jotaka vcaka v atthantara v gmma duppattikaratt vkyatthagmmadoseyeva antogadhanti na vutta. Duruccraabhtalakkhaa kaha bandhapharusato abyatirittanti na vuttanti. Harisamnayti vattabbe hapubba risamnayi-iccdika icchitatthato paribhahatt bhahaca sakko sahassagiccdika apasiddhavisaye pariyuttaguhaceti ime atthaguhdayo pasdlakraviruddhatt pasdagudneneva pariccattti na vutta. Ettha hi sahassa gvo cakkhni assti sahassagti sakkassa nma guha nma hoti. Vkyadosepi visandhivkya idha anupayogitt na vutta. Vkyamajjhapatitavkyayutta vkyagabbhaca, vkyantarapadasammissa. Apthyameso dissati, vejja khdatyanrata Iccdika vkyasakiaca bykie antogadhanti na vutta. Ettha eso bhisakko anrata nicca apthya rogassa ahita dissati vadati. Eso rog anrata satata apthya ahita khdati. Vejja bhisakka dissati kujjhati. Eva anekavkyehipi sandhivkya sakia nma.
Kcuyyne may dih, vallar pacapallav;
pallave pallave mudh, yass kusumamacarti.
Idamavcaka paheiksu pamussitsannissitamiti na vutta. Nanu cettha attan paheikya adassitatt avcakassa pamussitya antogadhakaraa asiddhena asiddhasdhananti? Nayidameva, upekkhiyanti sabbni, sissakhedabhay mayti ca upari kilihapadadosaparihre paheikyamruh, na hi duh kilihatti ceti imin purtanehi niddihasoasapaheikyopi dassitti siddhena asiddhasdhana hoti. Tattha kavin uyynasaddena gehaca latpariyyavallarsaddena agan ca pallavasaddena karacaradhar ca macarsaddena nakhadantakantiyo ca vattumicchit. Vkyatthadosepi paduminna rattiya pabujjhandika viruddha virodhipadeyeva antogadhatt na vuttanti dassetu katotra sakhepanayti vutta, na pana tesa sabbath pariccattattti. Ettha ocityahnaduppattikarna dvinna vkyatthadosatte sati bandhapharusassa vkyadosatte sati virodhino padadosatte sati asamatthbhidhyidipada, jigucchdittayapaksakdipada, kahapada, paduminna rattiya phullatdi [dunniddatdi (ka.)] vkyatthaceti ime cattro dos bhinnajtikesu ocitydsu katha sagahitti? Sacca, tathpi padna duhatte sati vkyavkyatthnamaduhat nma natthti padadosena sandhivkyavkyatthadosnamanaatta sissna panattha padadosdika vkyatthadosdsu sagahitanti veditabba. Iminyeva purtanehi viruddhatthantardipadehi vicarita vkya viruddhanti-din duhni bahni vkyni dassitnti dahabba. Imyeva [imissyeva (ka.)] gthya tamatthi ce khedakara parampti ettha parasaddena-asdhusandiddhapariyyaeyyppattattha-appayojaka- dubbodhadesiydipadadose ca adhika-nabhaggacchanddivkyadose ca upakkamopasahravisamasakhte vkyatthadose ca pariggahti. Ettha saddasatthaviruddhamasdhu nma. Kriynipphattikraamupdya atthantare pavattanma visesanatthena vin sabhjane payutta sandiddha nma, yath ravimhi himahti. Ettha himah ravti visesane kate doso natthi. Pasiddhasasaddassa pariyyanmena kappitapada pariyyaeyya nma, yath vaavmukhassa assavanitnananti. Atisay vin bhvitatthena visesyassa guavcaka pada appattattha nma, yath kahamasti. Adhigatattnupayogipada appayojaka nma, yath atiphenila sgaramalaghti. Appasiddhavacana dubbodha nma, yath Manuaddhanayo pde, khdayo kani bhanti teti. Kani he kae te tavapde manuaddhanayo manoharasaddasamanngat khdayo gaggharik bhanti dibbantti. Kismici deseyeva siddhanma desiya nma. Yath Ime lvayatall te, gall lolavilocaneti. He lolavilocane te tava ime gall kapol lvayatall manuatall jalsayavises bhavanti. Kenaci lesena paksitamatthamupdya payuttamadhika nma. Yath
Tvayi rjati rjinda, ripna saggasevina;
thna akakao pi, siy nettamanajananti.
Ettha akakao pi, nettamanajananti iminyevathna vidhavatta gamyamna hotti tappaksanattha payutta saggasevinanti ida adhika nma. Vattabbayuttato na vkya na nma. Tilokatilaka muninti ettha vandmti vattabbassa avuttatt na. Chandohnisayutta bhaggacchanda nma. Ida tesa tesa chandna akkharagaanato ndhikavasena pkaa hoti. dyantato visama upakkamopasahravisama nma. Ida raddhakkama pariccajitv kamantarena niyamanti veditabba.
Iti subodhlakranissaye
Pahamo paricchedo.