Catukka samdhimhi. Nnlambaavisrabhvato eka agga rammaametassti ekagga, citta, aggasaddo cettha lambaavcakoti hi saddhammakya vutta, tassa bhvo ekaggat, eka v rammaa ajati gacchatti ekagga, tassa bhvo ekaggat. Kmacchanda sametti samatho, tho, samu upasame, samdhi kmacchandassa paipakkhoti [pr. aha. 1.11; dha. sa. aha. 160] hi vutta. Vikkhipana nnrammaaperaa vikkhepo, so natthi etthti avikkhepo. Ekrammae suhu dhna samdhi, sayami, nnlambaavikkhepavasappavatta adhisakhta cittabyadha sametti v samdhi, nerutto.
156. Pajjena vriyassa nmni. U dukkhalbha, uddha v sahati khamatti ussho, o. bhuso kya, cittaca tpetti tappo [tpo (?) Abhidhnappadpikk 1135 gthya passitabba], tapa santpe. Lna citta paggahti ukkhipatti paggaho. Attano nissaya paramattha gahpetti v paggaho. Pasaddo paramatthepti hi ekakkharakose vutta. Vyamanti yenti vymo, vyama usshane, atha v vaya gamanattho daako dhtu, vayati sabbaklanti vymo, amo, vyo viya sad amati gacchatti v vymo. Para para hna akkamatti parakkamo, para paccankabhta kosajja akkamatti v parakkamo. Padahati yenti padhna, yu. Dahassa dho, daha bhasmkarae [papubbadhdhtun sdhetabba mae]. Vre sdhu, vrna v kamma, vidhin v rayitabba pavattetabbanti vriya, ra gatiya, hati eti v yya subhsubhaphalanti h, ha cehya, i v gatimhi, pacchime hapaccayo, uddha yanti yenti uyymo, amo. Tihati ettha subhsubhaphalanti dhiti,ti, h gatinivattiya.
157. Pajjena vuttapariyyassa vriyassa cattri agni dasseti. Tacdna tia avasissana avasesat masalohitehi avadhibhtehi, masalohitna pana sussana sukkhat Etni cattri adhihnavasappavattni vriyassa agni krani honti. Aga gamanattho daako dhtu. Agati siddhi gacchati vriyaphalametehti agni. Taca plane, o, taco. Naha bandhane ru. Nhrtipi pho. Tattha nantassa lopo. Sisa asabbappayoge, yu, dvitta. Asati khepeti addhnanti ahi,ti, napusake, nerutto, bhuso tihati etenti v ahi, i. Mana e, so, nassa niggahta, masa. Ruha janane, ito, latta, lohita.
158. Asjhasdhanepi yass vasena uyymo, s adhimatteh adhikasattiyutt h ussoh nma, u pabala dukkarakamma sahati yyti usso, sahassa soho, naddi, usshna hti v usso, yath padahnanti, krasso, hassa o, lopo, naddi, vymamattepi. Dvaya satiya. Sarati, saranti v tya, saraamattameva v esti sati,ti, pamda v sarati hisatti sati. Anu punappuna sati anussati, upasaggamattameva v viseso, dvepi itthiya.
Dvaya lajjya. Laji pe, ktantadhtu. Lajja lajjane, moggallnadhtu, lajjati ppti lajj, a. Hir lajjiya, i. Hiriyati ppti hir. Samn tulyatth dve. Dvaya ottappe. Ottappati bhyati ppatoti ottappa, tapa bhaye avapubbo. Ppato bhyati slenti ppabhru, puggalo, citta v, tassa bhvo tath.
159. Pajjaddhena upekkhya vedanya nmni. Majjhatte majjhattasabhve pavatt majjhattik. Dvinna vedanna sampe pavatt ikkh anubhavananti upekkh, ikkha dassane. Adukkh ca s asukh ceti adukkhamasukh, makro padasandhikaro.
Dvaya manasikre. Bhavagavasena pavattassa cittassa bhujanato vapanato cittbhogo. Planajjhohrattho cettha bhujadhtu vaanattho pubbatt, ida pana vthijavanapaipdake sandhya vutta, cittassrammae bhujana pavattana v cittbhogo, ida pana rammaapaipdakavasena vutta. Bhavagamanato visadisa mana karotti manakkro, karaa v kro, manasmi kro manakkro. Ettha ca pahamavikappena dve paipdak vutt, pacchimena tu itaro.
Dvaya adhimokkhe. Muca mocane, adhimuccana idamevti sannihnakaraa adhimokkho. Nicchayana niayana nicchayo, caya gamanattho daako dhtu, cassa dvitta, chatta, ni bhusa chedana v nicchayo, chidi dvidhkarae, issatta, dassa yo, asarpadvitta.
160. Pajjaddha dayya. Daya dnagatihisrakkhaesu. Dayati paradukkha, attasukhaca hisatti day, a. Kapi calane, anu punappuna kampeti attdhrassa cittanti anukamp. Ka sukha rundhatti karu, rudhi varae, dhassa o, atha v karonti attnamadhnametyti karu, yu, , karu, s eva krua. Anuddayti upasaggena pada vahita.
Pajjaddha viratiya. Ramu uparame vipubbo, viramaa verama, yu, naddi, vera maati vinsetti v verama. Viramaa virati,ti. Drato viramaa rati.
161. Catukka khantiya. Titikkhana khamana titikkh, tija khantiya, kho, dvitta, kattdi, . Khamana sahana khanti,ti. Khamate khamana, kham ca, khamu sahane. Dvaya mettiya. Mida snehe, mijjati sinehatti mett, ta, . Metti,ti. Atha v mitte bhav mett, metti ca.
Pajjaddha dihiya. Dassyate dassana, disa pekkhane, yu. Dassana dihi. Labha lbhe,ti, laddhi, micchdihiyameva. Ses tu ubhayatra. hitapakkho siddhanto [hito pakkho siddhanto, pubbapakkha nirasya siddhapakkhahpane iti bhvo (cintmaik)], siddho anto anenti viggaho. Samantato ayana gati samayo.
162. Dohaanta tahya. Tasa pipsya, yya tasanti, s tah, ho. Iamhi tasi. Eja kampane, ej Sasrato nissaritumappadnavasena jlasadisatt jlin, upamne in. Visa pavesane, sabbatra visat patthatti visattik, sakatthe iko. Chanda icchya, chandana chando, kattukamyatpi. Tesu tesvrammaesu kulbhtatt ja viyti ja. Kamu icchya,ti, nikanti. Isu icchya, a, issa , s. Sivu tantasantne, bhavdhi bhavdayo sibbatti sibbin, a, in. Satte bhava netti bhavanetti,ti.
163. Jhecintya, rammabhimukha jhyatti abhijjh, . Vana sambhattiya, vanati yena so vanatho, tho. V gatiya, vti rammaanti vna, yu. Lubha icchya, lubbhana lobho, o. Ranja rge, rajjana, rajjanti v yena so rgo, o. Laya gatiya, punappuna layatyrammaesti layo, punappuna layati sasilesati yenti v layo. Layo vinse sasilese, smye toriyattikassa ceti nnatthasagahe. Piha icchya, curdi, a, pihayati yyti pih. Cittassa nnrammaesu vibbhamakaraato manaso ratho iva manoratho, mano eva ratho viyti v manoratho. Isu icchya, a, sassa cchdeso. Lasa kantiya, abhimukha katv lasati yenti abhilso, o. Kamu icchya, o, kmo Duha paprae, duhana doho, ta ltti dohao, duha hadayametenti v dohao, hadayassa hao, hala kampane dvisaddpapado, dvhi halati kampatti v dohao, a, dvissa do, lassa o. Dve haday assa paramatthassti v dohao. A, dvissa do, hadayassa hao, dassa o v, yalopo, icchvisesattepi dohaassa smaavatticchya niddeso.
Atahsabhvampi ruci lambaicchsabhvasmaena idheva vattumha kakhtuiccdi. Kakha icchya, a. Ruca rocane, rocana kattukmat, i, ruca dittiya v, ruci. Kattukmateva. S ruci adhik llas nma, lasa kantiya, punappuna, atisaya v lasatti llas, dvitta, ass. Ycanya mahicchya [tahtireke ycanya (cintmaik 7.28)], ussukke llas dvisti ruddo.
164. Tika virodhe. Pyena vresu bhava vera, paighappesupi. Rudha paighte, virujjhana virodho. Disa apptiya, viddesana viddeso.
Rosanta kodhe. Dusa apptiya, dussana doso. rammae paihaatti paigha, hana hisya, paighasaddoya pullige v bhavati. Kudha kope, kujjhana kodho. gantv haatti ghto. Kupa kope, kuppatti kopo, kopayati v cittanti kopo. Rusa rosane, rusana dussana roso.
Dvaya parnatthacintane. Bypajjati vinassati cittametenti bypdo, paighepi. Pada gatimhi. Parasampattsu nbhiramatti anabhirati, ramu ramae,ti.
165. Dvaya upanhe. Naha bandhane, punappuna, upagantv v nayhati cittanti upanho. Bajjhati veramanenti baddhavera. Dvaya soke. Suca soke, o, sucana soko. Sucate socana.
Tika rudite. Rudi assuvimocane, sabbatra bhve to. Kadi avhne, rodane ca, tapaccayassa adese rua. Dvaya paridevane. Devana sokena vilpo, punappuna, samantato v devo paridevo, pariddavo ca.
166. Tika bhaye cittutrsasakhte. Sabbatra bhvasdhana. Bh bhaye, bhyana bhti,ti. Bhaya, o. Tasa ubbeje, uttasate uttso, o. Dvaya mahati bhaye. Bhruno ida bherava, o. Mahantaca ta bhayajanakatt bhayacti mahabbhaya. Mahbhayantipi pho.
167. Pajja bhyitabbasmae. Bheravasaddoya smaavcakopi atthti idha niddeso. Bhyati yasmti bhisana, so, yu, bindgamo. Bhyati yasmti bhma, mo. Dara vidrae, daryatti drua, uo. Bhyati yasmti bhaynaka, vu, anakdeso. Ghura bhme, ghurati bhisatti ghora, o. Paivattati bhaya cittutrso yasmti paibhaya. Bhyati yasmti bhesma, smapaccayo. Bhaya karotti bhayakara, aluttasamsoya. Ime nava bheravdayo bhayabheravdihetumhi dabbe visesanabhvena vattante, tad tsu ligesu, smaena tu napusake.
168. Dvaya parbhyudaysahane. Issa issatthe, issa issyanti v dhtvattho, issati santesupi guesu vacas, manas v dosropana karotti iss, a. Ussuya [usya (?)] Dosvikarae. Tika macchere. Masu masane, ccheraccharapaccay, maccharameva macchariya, sakatthe iyo, atha v masuiccetassa pipadikassa sussa amhi ccheracchar, masu maccheretipi dhtu.
Tika ae. Mha vecitte, muyhanti tena sampayuttadhamm, saya v muyhati, muyhanamattameva v tanti moho. Vida e, na vidatti avijj. Na vijntti aa. Tika mne. Bhtenbhtena v parato ukkasakappanena cetaso unnati mno, yath sro atthavhamasmi slav buddhisampannoti [avehi bhalav asmi, slav buddhisayuto (cintmaik 7.22)]. Mna pjya, curdi, a. Dhraattho dhdhtu, karotyatthe vipubbo, seyydibhve attna vidadhti yya s vidh, tsu. Uddha namati yya s unnati, itthiyanti.
169. Dvaya uddhacce. Hana gatiya, uddha uddha hanati gacchatti uddhato, to, hanassa dho, asarpadvitta, citta, uddhatassa bhvo uddhacca. Dhva gatiya, uddha dhvati cittametenti uddhava, a, rasso.
Tpdipacaka kukkucce. Tapa, dhupa santpe, tapati cittametenti tpo, o. Kucchita karotti kukkuta, citta, tasamag v, tassa bhvo kukkucca. Pacch tapati etenti pacchtpo. Anu pacch tapati yena so anutpo. Sara gatiya, virpena pati punappuna sarati cittametenti vippaisro, tassa o.
170. Pajja vicikicchya. Likha lekhane, mana vilekhati dvidhkaraavasenti manovilekho. Diha upacaye. Idha pana sapubbatt sasaye, karae o. S saye, idha sapubbatt kakhya, sabbatreva. Kathamidamiti kathayati yya s kathakath. Kita rogpanayane, chapaccayo, dvittdi, vigat cikicch appaikro etyti vicikicch. Ila gatikampanesu, dvidh ilati cittametenti dvehaka, hapaccayo, sakatthe ko ca. Kakha vicikicchya, a, itthiya. Saka sakya. Vividhenkrena maati yasm, s vimati. Mana e, itthiyanti.
171. Tika ncapakatidosasambhtarpissariydinimittike made, yasmi sati uttaradnasdarolokandivimukho puriso jyate. Madopyatra katthrgabbaretesu, madohassebhadnesti [kattari gabbharetesu, mado purisamnesti (nissaya)] rabhaso. Gabba mne, curdi, a, atha v gara secane, bo. Mna pjya, visesato mnetti abhimno. Ahakre ahasaddo nipto, amhasaddopyatra, ahamiti attna karoti yenti ahakro. Dvaya cintya. Cinta cintya, a. Jhe cintya, jhyate jhna, dvsupi bhvasdhana, a. Vitakkacintna ko bhedo? Vitakko tva vcya pubbabhgappavatto, pubbeva kho, gahapati, vitakketv vicretv pacch vca bhindatti [sa. ni. 4.348] hi vutta. Itar pana tass apubbabhgappavattpti ayametsa viseso. Atha v vitakko pakiakapariypanno eko cetasikadhammo, itar pana sabbasdhraapariypanno manasikranmako eko cetasikadhammoti ayametsa viseso.
Dvaya nicchaye. Naya gamanattho daako dhtu, rammaa nicchinanto nayatti niayo, nassa atta. Atha adhimokkhaniayna ko bhedo? Adhimokkho rammaa ajjhoghetv tihati, niayo vinicchayamattamevti ayametesa viseso. Atha v adhimokkho pasdepi sambhavati, itaro pana na tathti ayapyetesa bhedo Tatra nicchayasaddo idhpi pavattatti dvsupi vutto.
Pdena abhyupagamassa nmni. Patipubbo jnti abhyupagame, itthiya a, pai. Tath suoti ca, a, paissavo, dvsupi bhvasdhana. Savidg, paina, niyamo, assavo, sasavo, agkro, abhyupagamo, samdhi-iccdnipi abhyupagamassa nmni [amara 5.5].
172. Chahi padehi andarassa nmni. Mna pjya, curdi, mana e v, heh katv jnana avamna, bhve yu. Yo yenndarito, sa tato avassameva kyavacmanna aatarenvadhyateti andarepi byavadhnbhicrato tirasaddo antaradhne vattamno sambajjhateti tirodhnakaraa tirakkro. Pari parpubbo bhdhtu avae, avapubbo jnti ca, sabbatra bhve o, a ca. Dara dare, daro sakkro, tabbiparto andaro. Parbhavana parbhavo. Avajnana ava.
Dvaya ummde. Cittassa vibbhamo bhanti ummdo. Mada ummde, uggatehi, ummaggasahitehi v dosehi madana ummdo.
173. Snehanta snehe. Piyassa bhvo pema, imo, piyassa patta, pnayatti vp, pino bhvo pema, imo. Siniha, sniha ptiya, bhve o. Dvaya mucchya. Pa vibdhya, cittassa p cittap, vigat nldisajnanalakkha sa etasmti visa, tassa bhvo visait.
Dvaya pamde. Yena sakko samno saya kattabba na karoti, so pamdo, mada pamde papubbo, pamajjana pamdo, o. Saja visajjanligananimmnesu. Satiy visajjana sativosaggo, issa o. Apubbavatthuparikkhtisaye kothaldidvaya. Tuja hisya, ku ppa tojatti kothala, alo, vaavikro ca. Tula nikkase, ku ppa tulayatti kuthala, a, hakravagamo. Kotuka, kutukaca etesa pariyyni.
174. Vilsdayo kriy ceh, kivisih? S kriy nrisigrabhvaj itthna ratibhvaj, y hvasaddenoccante. Huyante rgino atrti hvo, hu havane, o. din vicchittipabhutna gahaa, tath hi vutta nakaratanakose
Ll vilso vicchitti, vibbhamo kilakicita;
moyita kuamita, vibboko lalita tath.
Vikataceti vieyy, dasa thna [thna ceh (ka.)] sabhvaj;
hvo ca hel vikkhepa-sammhamadakapayanti.
Tatra piyasampagamane yo hnsanagamanavilokitesu vikro, akasm ca kodhamihitacamakkramukhavikana, so vilso, vipubb lasadhtumh o. Sukumravidhnena bhamukanettdikriysacivakaracaraagavinyso lalita, lala vilse, to. Aladdhapiyasamgamena kucittavinodanattha piyassa y vesagatidihihasitabhaitehnukati karyate, s ll, lala vilse, lala upasevyanti v dhtvattho, a. Surate pavahecch he, hel v, hila hvakarae, a. Madargahassajanito vipariyso vibbhamo. bharaavilepandna kutoci piypardhato issyndarena cattna sakhna payatanena vraa vicchitti, chidi dvedhkarae,ti. Piyena datta ptinibandhana svappamapi bhsana vicchitttyae. Kilakicitdayo nakasatthnusrato [bykhysudhkppae] eyy.
175. Tika hasite. Hasa hasane, sabbatra bhvasdhana. So hso mando samno mihita, sitacuccate. Miha sahasane. Mandassita mhitantipi pho, mhi sahasanetipi dhtu, mhissa, mihissa v sydeso, sita. Sabbatra bhve to.
saphullitadantehi, kakkhehi sohavehi ca;
alakkhitadvijadvra, sitamicchanti srayo [cintmaik 7.34].
Dvaya mahhasite. Aa gatiya, dragmihso aahso, atikkanto v hso aahso, tassa o, ikrassattaca. Sittihasitna antarika vihasita.
kucitakapolakkha, sassana nissana tath;
patthvottha snurga, hu vihasita budh [cintmaik 7.35].
Dvaya lomuggame. Romna acana romaco, aca gamane, o. Lomna hasana uddhaggabhvo lomahasano.
176. Parihsdichakka vallabhdna parihse. Parihasantyatrti parihso, o, paribhavitukmena hsoti v parihso. Du parihse, du andareti v dhtu, a, dava dheti v dhtu. Khia kya, khi, khiddtipi pho, atha v kha tuccha i vc, s etthti khi. Ka ptiyakanesu, ka vihreti v, kana kei k ca kitaca. Parihsdichakkesupi adhikaraasdhanampi cariy vadanti.
Tika niddya. Nipubbo d supane, a. Supa saye, ino, supina. A, soppa. Accantaparissamdikra sabbaganimlana middha. Mucchpya middha. Mida kriyakkhamane, to. Medhayati v middha, akammaabhvena vihi sattyattho, kampanattho caladhtu mucchpye papubbo. Akkhidalna pacalabhvena ayati pavattatti pacalyik, vu, assitta.
177-178. Ketavanta ke. Karaa kati, nindit kati nikati. Aa gamane, kucchitenkrena aatti ka. Kua chedaneti v dhtu [saddantidhtumlya pana ka appasdeti dhtun sdhita]. Rabhi byje, byjo nma ketava. Saha ketave, saha, sahayati na samm bhsati yenti v saha. Kitavassa dhammo ketava, kitavo nma jtakro, coro v, kita nivse, avo. Kapao, byjo, upadhi, kusati iccdnipi ketavassa nmni.
Sattaka sabhve. Bhavana bhvo, sassa attano, santo v savijjamno bhvo sabhvo. Saja visajjanligananimmnesu, natthi visajjanametassti nissaggo. Rpa paksane, savijjamna rpa sarpa. Karaa bhavana kati, pahama kati pakati. Yath pahamakle sambht, tatheva sabbadptyattho. Sla samdhimhi, samdhi niyamo. Lakkha dassanakesu, tatheva lakkhitabbanti lakkhaa, yu. Tatheva bhavatti bhvo.
Dvaya ussave. Usa dhe. Ka usavanti uggirayantyatrti ussavo, nnsamiddhhi savanti etthti v ussavo. Chi chedane, chindati sokametthti chao. Yu. Issa lopo. Soka, ppaca chindant aanti saddyanti etthti v chao. Chi chedane. Aa saddattho daako dhtu.
179. Yath sasneha pakatitilateldisnehasahita dpaka pajjota dhrento jantu naro atyandhakragabbhdsvapi hitni khuddaknyatthajtni atisukhumnipi nndabbasamhni sukhava sampassati, tath sasneha buddhapariyydi-anekapariyyasnehasahita ima abhidhnappadpika gantha uggahaadhradin dhrento jantu sotujano khuddakni atthajtni nnsatthesu gatni atigambhrni atthajtni sukha sampassatti yojan.
Iti sakalabykaraamahvansagaacrin kavikujarakesarin sirimahcaturagabalena mahmaccena viracitya abhidhnappadpikvaanya saggakaavaan samatt.

Saggakaavaan nihit.