1. Saggakaavaan
1. Idni yasm abhidheyyattho nma paattiparamatthatthavasena duvidho, tesu yebhuyyena paattatthato paramatthatthova seho, tesupi odhiso kilesna samucchedapaippassaddhikaratt yathkkama aha dhamm seh, tatopi nibbnameva seha, tesa sabbesampi dhammna sammsambuddhova seho. Vuttahi bhagavat virgo seho dhammna, dvipadnaca cakkhumti [dha. pa. 273; netti. 125]. Ettha hi yvat, bhikkhave, dhamm sakhat v asakhat v, virgo tesa dhammna aggamakkhyatti [a. ni. 4.34; 5.32; itivu. 90] vacanato sabbesampi sakhatsakhatadhammna virgasakhto nibbnameva seho, cakkhum pana sammsambuddho tesa sabbesampi dhammna, devamanussdibhedna dvipadnaca paattatthna sehoti ayamattho vutto bhagavat, tasm sabbatthasehatthbhidhyakbhidhnabhta buddhtidhnameva pahama saggakaassa dimhi patthiyavasena [satthiyavasena (ka.)] dassetumha buddhoccdi. Tattha jinasaddanta sabbabuddhassa nma. Sabba buddhavti buddho, sakammak kattari tapaccayo. Visih buddhi assatthti buddho, pasasya yaddin apaccayo. Dnaslakkhandhdayo hnhnadayo v dasa balni yasseti dasabalo. Ssati vinayati satteti satth. Sabbadhammajnanaslatya sabba. Dvipadna, dvipadesu v uttamo dvipaduttamo, buddhavasavaanya [bu. va. aha. 37 nidnakath] niddhraalakkhaya chahiy samsassa paisiddhatt nedis niddhraalakkha chah gamyate. Kasm pana so tattha paisiddhoti? Samse yebhuyyena niddhraalakkhaattayassa vikalbhvato. Kicpi hi tattha chahiyyeva paisiddho, sattamiy pana niddhraalakkhaya vijjamnatt tasspi so paisedhanyoyeva. Munna indo rj munindo. Puaabhgydayo bhaga nma, tayog bhagav. Nthati sattna hita ycati, kilese v upatpeti, sattesu v issariya karoti, tesa v hita ssatti ntho. Buddhadhammasamantaadibbacakkhusakhtehi pacahi cakkhhi samanngatatt cakkhum. Sabbad bymappabhya kyato niccharaavasena agraso. Sabbkrena sabbadhammna munanato muni, dhammavdesu v monakaraato muni. 2. Lokna, lokesu v ntho lokantho. Attano adhikassa kassacipi uttamapuggalassa abhvato anadhivaro, sabbapariyantagatattabhvatt v natthi etassa ito ao adhiko patthetabbo attabhvoti anadhivaro. Mahantna slakkhandhdna esanato gavesanato mahesi, mahanto v so vibhti etassti mahesi. Hita vinayati anussatti vinyako, visiha v nibbna satte netti vinyako. Sabbadhammadassanaslatya samantacakkhti laddhanmena sabbautaena samanngatatt samantacakkhu. Sobhana gata amassa, sasr v suhu apunarvattiy gatavti sugato, saparasukhasiddhattha v samm gatavti sugato. Bhri bahuk pa yassa, anantatt v bhrisam pa etassti bhripao, anantya mahpathaviy sadisapaotyattho. Kilesdipacavidha mra jitavti mraji. 3. Narna sho seho, parappavdamaddanasahanato v naro ca so sho cti narasho, sahatti sho, niruttinayena pubbavakrasskro, shasadisatt v naro ca so sho cti narasho. Yath hi sho migarj cathi dhhi sabbasatte hisati abhibhavati, tath bhagavpi slapapuiddhisakhtehi cathi dhammehi sabba loka hisati abhibhavatti opammasasandana. Sabbapurisna sehatt naravaro, narna v devamanussna sehatt naravaro, sle patihya naro sapaoti [sa. ni. 1.23] ettha viya narasaddena sabbe devamanuss sagahit. Dhammassa rjapavattakatt dhammarj, dhammato v sadevakassa lokassa rj jto, ndhammatoti dhammarj, dhammena rjatti v dhammarj, dhammaplako v rj dhammarj. Munna sehatt mahmuni. Devna atidevoti devadevo, devna adhiko v devo devadevo. Lokna garu cariyo lokagaru, lokna garubhjanatt v lokagaru. Dhammassa smi yathvuttanayena dhammassm. Yath purimak sammsambuddh sabbaubhva gat, tath ayampi gatoti tathgato, tath v samm gata amassti tathgatotydin tathgatasaddassa atthapapaco tattha tattha [d. ni. aha. 1.7; ma. ni. aha. 1.12; sa. ni. aha. 2.3.78; a. ni. aha. 1.1.70; ud. aha. 18; itivu. aha. 38; therag. aha. 1.3; bu. va. aha. 2 nidna kath; mahni. aha. 14; pai. sa. aha. 1.1.37; d. ni. . 1.7; d. ni. abhi. . 1.7; ma. ni. . 1.12; a. ni. . 1.1.170] vuttanayena veditabbo. 4. Sayameva sammsambuddho bhavati, anaabodhitoti sayambh. Samm avipartena samattanyeva sabbadhamme bujjhati abujjhi bujjhissatti sammsambuddho. Sehapaya samanngatatt varapao. Satte sasraavato nibbnapra netti nyako. Jitapacamratt jino. Ettha ca samantabhadra, lokaji, chaabhia, advayavd, sirghana, akanihaga [akanihaka (ka.)], dhammacakka, rgsani [rgri (ka.)], tisaraa, khasama [khaasama (ka.) khena ksena sam tuly gu yassa so (tikaasesak 1.1.8)], gukara, mahsukha, vajira, mettbala, asama, jitri, mahbodhi, dhammadhtu, setaketu, khaji, timutti [khajiravimutti (ka.) khena ksajjhnena suabhvanyti bhvo jayati sasrabhva yo, ji+ kvipa suavdna boddhna sua sabbameva itykrabhvanya sasrabhvajayanato tathbhvo (saddakappadduma)], dasabhmissara, pacaa, bahukkhama, sambuddha, sabbadass, mahbala, sabbabodha [sambodhadhamma (ka.)], dhammakya, sagutta, araha, dvdasakkha, vtargdnipi anekni buddhassa nmni [imni pariyyavacanni pyaso amarakosato, tikaasesbhidhnato ca gahitni]. Samantato puasambhrato ca asambhrato ca bhadro sehoti samantabhadrotydni ca nibbacanni veditabbni. Vuttaca
Asakhyeyyni nmni, saguena mahesino;
guena nmamuddheyya, api nmasahassatoti [dha. sa. aha. 1313; ud. aha. 53; pai. ma. aha. 1.1.76; netti. aha. 38].
Tattha uddheyyanti uddharitabba. Api nmasahassatoti anekehi nmasahassehtyattho. Sabbabuddhanmakath. Sakkdisattaka amhka buddhassa nma. Pacamre jetu sakkotti sakko, bhaginhi saddhi savsakaraato v lokamariyda chinditu sakkuantti sakk, skiyarjna pubbarjno, tesa vasabhtatt bhagav sakkoti vuccati. Assa ca jtisamanantara nidhayo ratanni ca uppannnti siddhatthoti nma kata, sabbesa v lokna siddh atth etena hetubhtenti siddhattho. Suddha odana assti suddhodano, tassa apacca suddhodani. Gotamavasassa kapilassa munino sissatya saky gotam, bhagav pana gotamavase uppannatt gotamassa munino apacca gotamo. 5. Sakyavasvatio [sakyavas pitthio (ka.)] sakyamuni yo buddho so sakyasho, sakyna v sehatt sakyasho. Sakyakulato jto muni sakyamuni. Sriyadevaputtassa sotpannatt bhagav diccabandhti vuccati, diccassa bandhu tti nibbacana katv. Etthapi mydevsuta, mahsamaa, kalissandni [kulissandni (ka.) kalimhi yuge ssana anussana yassa so, athav kalimhi ppe vivde v ssana hitasdhana yassa so (tikaasesak 1.1.11)] gotamapariyyni veditabbni. 6. Mokkhdni nibbutipariyantni chacattlsa nmni nibbnassa nmni. Muccanti ettha, etena v rgdhti mokkho. Nirujjhanti ettha rgdayoti nirodho, rundhati v nibbnanti rodho, kileso, so ettha natthti nirodho. Vnasakhtya tahya nikkhantatt, nibbti v etena rgaggi-dikoti nibbna. Yath pakatidpo nadsotena vuyhamnna patih hoti, evamidampi nibbna sasramahoghena vuyhamnna patihti dpo viyti dpo, nikkilesna v padpasadisabhvakaraato dpo viyti dpo, nibbanti dhr yathaya padpoti hi vutta, dippati v ariyna acakkhusseva paksatti dpo. Tahna khayahetutt tahakkhayo. Rgdna paipakkhatt, uttamahena v para. Tyati rakkhati apyditoti ta. Nilyanti ettha sasrabhayabhrukti lea. Natthi dgharassdika rpa sahnametassti arpa, appaccayatt v arpa. Rgdna santakaraatt santa. Rgakkhayahetubhvena avipartatt, catusaccapariypannatt v sacca. Natthi layo tah etthti anlaya. 7. Paccayehi na sakaryateti asakhata. Siva khemabhva karotti siva, sasrabhrukehi sevitabbatt v siva, yaddin vapaccayo. Natthi ettha mata maraa, etasmi v adhigate puggalassa matanti amata. Passitu sudukkaratya sududdasa. Parehi uttamehi ariyapuggalehi ayitabba gantabbanti paryaa, parato v ayitabba gantabbanti paryaa, sasrasabhvato aasabhvavasena bujjhitabbantyattho, paresa v ariyapuggalna patihnatt paryaa. Yena cattro magg odhiso kilese saranti hisanti ta dhamma saraa, ariyna vasitagehatt v saraa. ti upaddavo pavso ca te yattha na santi, ta antika, satte sasra netti ntti laddhanmya tahya abhvato v antika. savna anrammaatya ansava. Niccahena dhuva, dhavati v maggnamrammaabhva gacchatti dhuva, dhu gatitheriyesti hi ktantadhtu. Dahabbasabhvassa natthitya anidassana. Paccayehi akatatt akata. Sad vijjamnatt apalujjanasabhva gacchati, tena v viyatti apalokita. Ita gate ca viteti hi nnatthasagahe vutta. Lokasabhvena v viyatti lokita, tabbhvpagamanato apalokita. Sahahena nipua, yena v cattro magg odhiso kilese nissesato punanti sodhenti, ta nipua. Na kadcipi yassa anto vinso atthi, ta ananta. Kharanti vinassantti khar, sakhat, te yattha na santi, ta akkhara, kharasakhtna v sakhatna paipakkhatt akkhara. Ettha ca asakhatantydik gth rucir nma. 8. Sabbadukkhna khayakraatt dukkhakkhayo. Bybdhatti bybdho, so eva bybdo, dukkhasacca, tassa bhvo bybajja, dukkhassa pandyattho, ta yattha natthi, ta abybajja, abypajjhantipi pho, tattha bypajjanti vinassantti bypd, sakhat, tesa bhvo bypajjha, sakhatna vinassanabhvo, ta yattha natthi, ta abypajjhanti evamattho veditabbo, niruttinayena ca dyassa jjhakro. Kilesakammavipkavanamabhvato vivaa. Nibbhayahena khema, khayanti v etena rgaggi-dayoti khema. Sakhrehi asammissatya, visayogatya ca kevala. Apavajjanti sakhr etasmti apavaggo. Yasm rgo vigato, so virgo. Padhnabhva nta pata. Natthi etasmi adhigate ariyna cuta cavananti accuta. Ariyehi pajjitabbatt gantabbatt pada.