Namo tassa bhagavato arahato sammsambuddhassa.
Abhidhnappadpikk
Ganthrambha
Yassa a sad a, neyy aka vin;
nissesaguayuttassa, tassa natv mahesino.
Satthantar samdya, sra sabbadhar tath;
kariyyatebhidhnappa-dpakassatthavaan.
Pamdivaan
[Ka] idhya ganthakro pahamamattano paresampi samm hitatthanipphdanattha puasampadamcinoti tathgatoccdin. Tattha karukaro mahkaruya uppattihnabhto yo tathgato bhagav karopayta attano hatthagata sukhappada sukhassa patihnabhta sukhakraa v sukhadyaka v pada nibbna osajja cajitv kalisambhave dukkhakraabhte bhave sasre kevaladukkara sukarensammissa accantadukkara pacavidhapariccgdika kara karonto parattha paresamatthayeva ak katav, tamedisa tathgata aha nammi. [Kha] yaca dhamma jarrujdimutt jarrogdhi vimutt munikujar muniseh bhagavanto apjayu pjitavanto, tath uttare uttame sattna v sasramahoghapakkhandna tato uttaraasamatthe yahi tare yasmi dhammaplave hit sammpaipajjanavasena rh narnar manuss ca dev ca tivaambunidhi kilesakammavipkavaasakhtehi thi vaehi kulita sasramahambursi tarisu ti, aghappaha kilesappahnakara, sasradukkhappahnakara v ta dhammamapi aha nammi. [Ga] munindorasasnuta bhagavato ure sambhavadhammadesanya ariyabhvappattatya munindassa orasaputtabhva gata patta nuta kilesakhepanaka supuakhetta puatthikna puabjaviruhanahna sukhettabhta bhuvane loke suta vissuta sutadhara v kilesasavanbhvena assuta apopi po karyitthti pkato, ptimokkhasavaro, sova savaro etassatthti pkatasavaro, ta pkatasavara, vara sldiguehi sadevakehi lokehi patthanya. Devpi tassa pihayanti tdinoti [ud. 27] hi vutta. Sad sabbasmi kle guoghena sldiguasamhena nirantarantara avicchinnamnasa, paripuacitta v gaampi ahanna ariyapuggalna samha api aha nammti evamettha tiampi sakhepato atthayojan dahabb. [Gha-a] eva puasampadamcinitv kimabhimata sdhanyamiccha paksissamabhidhnappadpikanti. Buddhdnamabhidhnna sarpavasena, ligavasena ca paridpanato paksanato abhidhnappadpikanti laddhanma sattha paksissa antobhvena nipphanna bahibhvena paksissa. Antobhvassa hi bahibhvamapekkhitv bhvitamupapanna. Nanu santeva pubbcariyna nmaligappaksannyamarakosatikaoppalinydyabhidhnasatthni, pini byivararucicandagomi ruddavmandivihitni ca ligasatthni, tato kimidamuccate iccha nmaligni buddhabhsitassrahni dassayantoti. Etena santesvapi pubbcariyna satthesu yasm na tesu nmaligni buddhavacannurpni honti tasm tadanurpni nmaligni dassayanto abhidhnasattha paksissmti etamattha dpeti. Namyate abhidhyate attho anenti nma, saddasatthe namudhtuvasena. Ligayate itthiyamato paccayotydin vibhajjateti, itthdayo vnena ligyante byajyanteti liga, itthipumanapusaka. Kimetassa abhidhnasatthassa karae payojananti pucchya yasmi sati ta sotro sotumussahanti, ta dassetumha nmaligesviccdi. Yato buddhavacane pauno bhvo pava, tadeva attho payojana, ta icchantti pavatthino, tesa pavatthna sotna nmaligesu kosalla kusalat chekabhvo buddhavacane mahabbala atthassa nicchayakraa hoti, ato tasm kra buddhabhsitassrahni nmaligni dassayanto abhidhnappadpika sattha paksissanti sambandho. [Ca] idni satthalahubhvatthamha bhiyyoccdi. Bhiyyo bhullena rpantar rpabhedena itthipaccayapumbhvdikriyakatena thpunnapusaka eyya, so ca nmna nmavisesanassa, nmaparmasisabbanmasaddassa ca eyyo pakrantarbhv. Tatra nmna rpabhedo yath churik satyasiputti [abhidhna 392 gth]. Asi khaggo ca syako [abhidhna 391 gth]. Pnya salila dakanti [abhidhna 661 gth]. Nmavisesanassa yath nistho majjhim rattti [abhidhna 70 gth]. Nmaparmasisabbanmasaddassa yath kakh ruci vutt s, tvadhik llas dvisti [abhidhna 163 gth]. Shacariyena niyataligenvippayogato thpunnapusaka eyya. Katthacti yatra rpabhedo natthi, ta yath marci migatahik [abhidhna 65 gth]. Rasim bhkaro bhnu [abhidhna 63 gth]. po payo jala vri [abhidhna 661 gth]. Marjhdayo hyabhinnarpatt ligantarepi sambhviyantehi niyataligehi migatahikbhkarajaldisaddehi shacariyena talige nicchyante. haccavidhnena itthipumanapusakna visesetv kathanena thpunnapusaka eyya. Kvacti yatra na rpabhedo liganiayassa nimitta, na ca shacariya ligabhedobhimato, nekameva v ligamicchate, ta yath vallar majar nr [abhidhna 550 gth]. Viapo viabhtthiya [abhidhna 547 gth]. Bhtitth bhayamuttso [abhidhna 166 gth]. Vajira punnapusakeccdi [abhidhna 24 gth]. [Cha] idni rpabhedoti liganiayassa paipattihetuko yo bhinnaligna dvando, takkaraapaisedhena abhinnalignameva dvando katoti paribhsitumupakkamate abhinnaliginamiccdi. Abhinnalignayeva nmna dvando kato, na bhinnaligna, yath vimutyasakhatadhtu, suddhinibbutiyo siyunti [abhidhna 9 gth]. Na kevala dvandoyeva, atha kho ekasesopyabhinnalignayeva kato, yath naggo digambarvatth. [Abhidhna 734 gth] sabbadharakate pana jmt meghapabbat iccudhaa. Nanu ca bhinnalignampi ekaseso kato, yath mt pit tu pitaro, putt tu puttadhtaro [abhidhna 249 gth]. Sasur sassu sasur, bhtubhagini bhtaroti [abhidhna 250 gth]. Ettha hi mt ca pit ca pitaro, putto ca dht ca putt, sassu ca sasuro ca sasur, bht ca bhagin ca bhtaroti bhinnalignampi ekaseso dassitoti. hnantare tesa bhinnaligatya dassitatt na doso. Tto tu janako pit [abhidhna 243 gth]. Ammmb janan mt [abhidhna 244 gth]. Apacca puttotrajo suto [abhidhna 240 gth]. Nriya duhit dht [abhidhna 241 gth]. Jypatna janan, sassu vutttha tappit. Sasuroti iccdikahi tesa [abhidhna 246 gth] hnantaranti. Tath ettha kama vin bhinnaligna gaanapho viya sakaropi na kato. Tatra hi saggadisdayo atth yathkkama tasambandh ca sakkavidisdayo atth sakasakasambandhasahit yathbhidhna sarpapaipatyamatthabhidheyy, tath tappariyyasambandhni ca yni nmni, tni sabbni tadabhidhnvasare abhidheyynti sukhenekatreva sakalanmapaipatti sarpapaipatti ca yath siyticcetadattha kamo abhyupagamyate, tath ca satyvassa saggdipariyye divasadddayo, hardyavasare kumrdayo abhidheyy iti kamnurodhena ligasakaro pariharitumasakkueyyo, yathvuttantu kama vin neha sakaro kato, iti pariyyena itthippakaradikkamena yathsambhavamabhidhnato, ta yath ti tvitth ajaaca, upasaggo upaddavoti [abhidhna 401 gth]. Atra hi ye tilig, te tiligvasare eva nibaddh, na gaanaph viya uccraavasena, eva sabbatra yathsambhava nyate. Vuttaca
Bhedkhynya na dvando, nekaseso na sakaro;
katotra bhinnaligna-mavuttna kama vinti [amara 1.4].
Idni ligavcakna hnavasenatthesu gamana dassetumha ligavcakeccdi. Gthpdantamajjhah gthna pdnaca antamajjhah ligavcak anekatthaligavcakni adassandni ligni pubbamattha vcakavasena yanti gacchanti. Apare gthpdnamdih ligavcak paramattha yanti gacchanti. Ta yath
Phale vipassandibba-cakkhusabbautsu ca;
paccavekkhaaamhi, magge ca adassana [abhidhna 794 gth].
do saddhcvardi-hetvdhresu paccayo;
kdibbavihrdo, vihro sugatlaye [abhidhna 857 gth].
Khagge kurre nettiso, parasmictra tsvamu [abhidhna 1089 gth];
kusale sukata suhu-kate ca sukato tisu [abhidhna 938 gth].
Samayo samavye ca, samhe krae khae;
paivedhe siy kle, pahne lbhadihisu [abhidhna 778 gth].
Kantro vanaduggesu [abhidhna 1107 gth]. Ettha ca
Yebhuyyatbymissesu, visayoge ca kevala;
dahatthenatireke c-navasesamhi ta tisu [abhidhna 786 gth].
Samdhismi pumekaggo-nkule vccaligiko [abhidhna 1035 gth]. Jae thlo mahatyapi [abhidhna 1066 gth] ccdsu Gthmajjhahna pdantamajjhahnaca ligavcakna pubbaparatthesvapi gamanabhvato pubba yantti ida yebhuyyavasena vuttanti dahabba. Atha v gthna majjhantah pubba yanti, gthmajjhah, pdantamajjhah ca pubbparaca yantti yathlbhayojan dahabb. [Ja] idni visesavidhimhi satthalahubhvattha paribhsate pumitthiyamiccdi. Pumitthiya dvsti pada eyya, yath asani dvsu [abhidhna 24 gth]. Sabbalige ligattaye tsti pada eyya, yath sattanna prae sehetisante sattamo tisu [abhidhna 942 gth]. Ettha ca nisiddhaliganma prisesato sesaliganti eyya [nisiddhaliga sesattha (amara 1.5.)], yath vassa savacchar nitthti [abhidhna 81 gth]. Atra cekaliganisedhabykhynena ligadvayavidhnanti [ekaliganisedhabyjena ligadvaybhidhnamiti (amarakosacintmaik)]. Ganthalhava vidhyedni paipattilhavatthamha abhidhnantarrambheiccdi. Abhidhnantarassa aassa abhidhnassa rambhe sati, tu anto yassa abhidhnassa, atha di yassa abhidhnassti ida abhidhnadvayaca eyya. Tvantamathdika nmdipada pubbena na sambajjhateti bhvo. Tatra nmapada yath jino sakko tu siddhattho [abhidhna 4 gth]. Kesavo cakkapyatha [abhidhna 16 gth]. Mahissaro sivo sl [abhidhna 16 gth]. Ligapada yath pume tu pahi psai [abhidhna 277 gth]. Pume ttu rajo puppha [abhidhna 238 gth]. S tirokarapyatha [abhidhna 298 gth]. Punnapusakamulloca [abhidhna 299 gth]. Atthapada yath udare tu tath pcnalasmi gahatthiya [abhidhna 973 gth]. Pato tsu madhure, uttame vihitepyatha. Ajase visikhyaca, pantiya vthi nriya [abhidhna 940 gth]. Athasaddena catra anantariyatthena sakapariyyopalakkhaato atho sadddsu ca na pubbena sambajjhate. Pako cpyatho uccligo lomasapakoti [abhidhna 623 gth]. [Jha] idni buddhavacannamanurpnampi pacurappayognameva kesaci gahaa attano satthantarpasayhatvasena ahakrapubbikbhvaca dassetumha bhiyyo payogamiccdi. Sogate sugatassa vacanabhte game piakattaye, tahi gacchanti tividhasampattiyo etenti gamoti vuccati. Tasmi bhiyyo payoga bhullena payujjateti payogo, ta gamma gahetv kvaci araavaggdsu nighauyuttica nighaunmake satthe gata buddhavacannurpa yuttica nya netv nmaliga kathyati antobhvena nipphanna bahibhvena paksyate. vibhvattameva hi jaatta santakriyakrino. ssya v avassambhvinopi vacanassa vattamnatthavatticchya vattamnatta, tath hi loke avassambhvino siddhimabhisandhya bhvinamappatta vattamnattena v attattena v vattumicchati, ta yath ida mamamappayeti koci kenacbhihito santo avassa ta bhavissatti maamno ppiyamna patta v vattumicchati tatoyeva ssya bhtamiva ceti [pini 3.3.132] tadatidesavacana pacckhyyate.
Pamdivaan nihit.