2. Bhavatikriypadamlvibhga
Ito para pavakkhmi, sotna mativahana;
kriypadakkama nma, vibhattdni dpaya.
Tatra khytikassa kriylakkhaattascik tydayo vibhattiyo, t ahavidh vattamnpacamsattamparokkhhiyyattanajjatanbhavissant kltipattivasena. Tatthati anti, si tha, mi ma, te ante, se vhe, e mhe iccet vattamnvibhattiyo nma. Tu antu, hi tha, mi ma, ta anta, su vho, e mase iccet pacamvibhattiyo nma. Eyya eyyu, eyysi eyytha, eyymi eyyma, etha era, etho eyyvho, eyya eyymhe iccet sattamvibhattiyo nma. A u, e ttha, a mha, ttha re, ttho vho, i mhe iccet parokkhvibhattiyo nma. , o ttha, a mh, ttha tthu, se vha, i mhase iccet hiyyattanvibhattiyo nma. u, o ttha, i mh, , se vha, a mhe iccet ajjatanvibhattiyo nma. Ssati ssanti, ssasi ssatha, ssmi ssma, ssate ssante, ssase ssavhe, ssa ssmhe iccet bhavissantvibhattiyo nma. Ss ssasu, sse ssatha, ssa ssmh, ssatha ssisu, ssase ssavhe, ssi ssmhase iccet kltipattivibhattiyo nma. Sabbsametsa vibhattna yni yni pubbakni cha padni, tni tni parassapadni nma. Yni yni pana parni cha padni, tni tni attanopadni nma. Tattha parassapadni vattamn cha, pacamiyo cha, sattamiyo cha, parokkh cha, hiyyattaniyo cha, ajjataniyo cha, bhavissantiyo cha, kltipattiyo chti ahacattlsavidhni honti, tath itarni, sabbni tni piitni channavutividhni. Parassapadnamattanopadnaca dve dve padni pahamamajjhimuttamapuris nma. Te vattamndsu cattro cattro, ahanna vibhattna vasena dvattisa, piitni parimneva. Dvsu dvsu padesu pahama pahama ekavacana, dutiya dutiya bahuvacana. Tatra vattamnavibhattnanti anti, si tha, mi ma iccetni parassapadni. Te ante, se vhe, e mhe iccetni attanopadni. Parassapadattanopadesupiti anti iti pahamapuris, sitha iti majjhimapuris, mi ma iti uttamapuris, te ante iti pahamapuris, se vhe iti majjhimapuris, e mhe iti uttamapuris. Pahamamajjhimuttamapurisesupi ti-iti ekavacana, anti-iti bahuvacananti eva ekavacanabahuvacanni kamato eyyni. Eva sessu vibhattsu parassapadattanopadapahamamajjhimuttamapurisekavacanabahuvacanni eyyni. Tattha vibhattti kenahena vibhatti? Kldivasena dhtvattha vibhajatti vibhatti, sydhi nmikavibhatthi saha sabbasaghakavasena pana sakatthaparatthdibhede atthe vibhajatti vibhatti, kammdayo v krake ekavacanabahuvacanavasena vibhajatti vibhatti, vibhajitabb entipi vibhatti, vibhajanti atthe etytipi vibhatti, atha v satipi jinassane avibhattikaniddese sabbena sabba vibhatthi vin atthassniddisitabbato visesena vividhena v krena bhajanti sevanti na paittipi vibhatti. Tattha avibhattikaniddesalakkhaa vadma saha payoganidassandhi.
Avibhattikaniddeso, nmikesupalabbhati;
nkhytesti vieyya-midamettha nidassana.
Nigrodhova mahrukkho, thera vdnamuttamo;
anna anadhikaca, kevala jinassana.
Tatra thera-iti avibhattiko niddeso, therna ayanti thero. Ko so? Vdo. Theravdo aesa vdna uttamoti ayamattho veditabbo.
Kyo te sabba sovao, iccdimhipi nmike;
avibhattikaniddeso, gahetabbo nayaun.
Avibhattikaniddeso, nanvkhytepi dissati;
bho khda pivaiccatra, vade yo koci codako.
Yadi eva matenassa, bhaveyya avibhattika;
bhikkhu, bho purisiccdi, padampi, na hida tath.
Bhikkhu, bho purisiccdi, si ga lopena vuccati;
tath khdti-dni, hi lopena pavuccare.
Eva avibhattikaniddeso khytesu na labbhati, nmesuyeva labbhati. Tatrpi aha ca puggala dhammadas teti ettha chandavasena puggala iti rassakaraa dahabba, na kakusandha kogamano ca kassapoti ettha kakusandha iti avibhattikaniddeso viya avibhattikaniddeso dahabbo. Bhikkhu nisinne mtugmo upanisinno v hoti upanipanno vti ettha pana bhikkhti ida bhikkhumhti vattabbatthatt bhumme paccattantipi adihavibhattikaniddesotipi vattu yujjati. Tattha pana chandavasena katarassatt tni padni avibhattikaniddesapakkhampi bhajantti vattu na yujjati. Tattha parassapadnti parassa atthabhtni padni parassapadni. Etthuttamapurisesu attano atthesupi attanopadavohro na kariyati.
Kicpi attano atth, puris uttamavhay;
tathpi itaresna-mussannattva tabbas;
tabbohro imesna, porehi niropito.
Attanopadnti attano atthabhtni padni attanopadni. Ettha pana pahamamajjhimapurisesu parassatthesupi parassapadavohro na kariyati.
Pahamamajjhim cete, parassatth tathpi ca;
itaresa nirhatt, tabbohrassa saccato.
Imassa panimesna, pubbavohratya ca;
tath sakaradosassa, haraatthya so aya;
attanopadavohro, esamropito dhuva.
Parassapadasadi-sayo bahuk idha;
porehi katattt, sa porik mat.
Tasm idha pahamapurisdna tia purisna vacanattha na pariyesma. Rhiy hi porehi tydna purisasa vihit. Ekavacanabahuvacanesu pana ekassatthassa vacana ekavacana. Bahnamatthna vacana bahuvacana. Atha v bahuttepi sati samudyavasena jtivasena v cittena sampietv ekkatassatthassa ekassa viya vacanampi ekavacana, bahutte nissitassa nissayavohrena vuttassa nissayavasena ekassa viya vacanampi ekavacana, ekattalakkhaena bavhatthna ekavacana viya vacanampi ekavacana. Abahuttepi sati attagarukrparicchedamtiknusandhinayapucchsabhgaputhucitta- samyogaputhu-rammaavasena ekatthassa bahna viya vacana bahuvacana, tath ye ye bahavo tannivsataputtasakhtassekassatthassa rhvasena bahna viya vacanampi bahuvacana, ekassatthassa aenatthena ekbhidhnavasena bahna viya vacanampi bahuvacana, ekassatthassa nissitavasena bahna viya vacanampi bahuvacana, ekassatthassa rammaabhedakiccabhedavasena bahna viya vacanampi bahuvacana. Evamimehi krehi ekamhi vattabbe, ekamhi viya ca vattabbe ekavacana, bahumhi vattabbe, bahumhi viya ca vattabbe bahuvacana hotti dahabba. Puthuvacana, anekavacananti ca imasseva nma.
Vacanesu aya attho, nmkhytavibhattina;
vasena adhigantabbo, ssanatthagavesin.
Tasm tadatthavipanattha idha nmikapayogehi sahevkhytapayoge pavakkhma rj gacchati, sahyo me gacchati, eka citta miccevamdayo ekassatthassa ekavacanapayog. Rjno gacchanti, sahy me gacchanti, na me dess ubho putt, dve ti iccevamdayo bavhatthna bahuvacanapayog. S sen mahat si, bahujjano pasannosi, sabbo ta jano ojinyatu, itthigumbassa pavar, buddhassha vatthayuga adsi, dvaya vo bhikkhave desessmi, pema mahanta ratanattayassa, kare pasdaca naro avassa, bhikkhusagho, balakyo, devanikyo, ariyagao- iccevamdayo, dvika tikamiccdayo ca samudyavasena bavhatthna ekavacanapayog. Katthaci pana disesu hnesu bahuvacanapayogpi dissanti. Tath hi pjit tisaghehi, devaky samgat, sabbete devaniky, dve devasagh, ti dukni, cattri navakni iccevamdayo payogpi dissanti. Ime ekavacanavasena vattabbassa samudyassa bahusamudyavasena bahuvacanapayogti gahetabb, sagayhamn ca bavhatthabahuvacane sagaha gacchanti visuyeva v, tasm bahusamudypekkhabahuvacananti etesa nma veditabba. Pa na hane, sasso sampajjati iccevamdayo jtivasena bavhatthna ekavacanapayog, tabbhvasmaena bavhatthna ekavacanapayogtipi vattu vaati. Nga rahassa pjita, svatth saddh ahosi pasann iccevamdayo nissayavasena pavattna nissayavohrena vuttnamekavacanapayog. Tilakkhaa, kusalkusala, viapaccay nmarpa, nmarpapaccay sayatana, dhammavinayo, cittaseno ca gandhabbo, natiy asati gatigati na hoti, gatigatiy asati cutpapto na hoti iccevamdayo ekattalakkhae bavhatthna ekavacanapayog. Eva maya gahma, amhka pakati, padhnanti kho meghiya vadamna kinti vadeyyma iccevamdayo ekassatthassa attavasena bahuvacanapayog. Te manuss ta bhikkhu etadavocu bhujatha bhanteti, aha manussesu manussabht, abbhgatnsanaka adsi iccevamdayo ekassatthassa garukravasena bahuvacanapayog. Appaccay dhamm, asakhat dhamm iccevamdayo ekassatthassa aparicchedavasena bahuvacanapayog, aniyamitasakhvasena bahuvacanapayog v. Keci pana desansotaptavasena bahuvacanapayogtipi vadanti, ta na gahetabba. Na hi tathgato satisampajaarahito dhamma deseti, yutti ca na dissati mtikya pucchya vissajjane cti tsupi hnesu appaccaydidhamme desento satth punappuna bahuvacanavasena desansote patitv dhamma desetti. Katame dhamm appaccay iccevamdayo ekassatthassa mtiknusandhinayena bahuvacanapayog. Ime dhamm appaccay iccevamdayo ekassatthassa pucchnusandhinayena bahuvacanapayog. Katame dhamm no parms, te dhamme hapetv avases kusalkusalbykat dhamm iccevamdayo ekassatthassa pucchsabhgena bahuvacanapayog. Atthi bhikkhave aeva dhamm gambhr duddas duranubodh sant pat atakkvacar nipu paitavedany, ye tathgato saya abhi sacchikatv pavedetti ayamekassatthassa puthucittasamyogaputhu-rammaavasena bahuvacanapayogo. Eka samaya bhagav sakkesu viharati kapilavatthusmi mahvane,
Santi putt videhna, dghvu rahavahano;
te rajja krayissanti, mithilya pajpati
Iccevamdayo sadd ye ye bahavo, tannivsataputtasakhtassekatthassa rhvasena bahuvacanapayog. Sriputtamoggallne mantesi gacchatha tumhe sriputt kgiri gantv assajipunabbasukna bhikkhna kgirism pabbjanyakamma karotha, tumhka ete saddhivihrinoti, kacci vo kulaputt, etha byaggh nivattavho iccevamdayo ekassatthassa aenatthena ekbhidhnavasena bahuvacanapayog.