Bhvakriypadaniddesa
Bhyate bhaviyate ubbhaviyate, eva bhvassa kriypadni bhavanti. Aath ca bhuyyate bhaviyyate ubbhaviyyateti. Tatra yath hyatepadassa hnanti bhvavasena atthakathanamicchanti, eva bhyateti-dnampi bhavananti-din bhvavasena atthakathanamicchitabba. Yath ca hna hiti bhavananti-dhi bhvavcakakitantanmapadehi saddhi sambandhe chahiyojanamicchanti, na tath hyate bhyateti-dhi bhvavcakkhytapadehi saddhi sambandhe chahiyojan icchitabb sambandhe pavattachahiyantasaddehi asambandhanyatt khytikapadna. Yasmi payoge ya kammuno kriypadena samnagatika katv vin kammena niddisiyati kriypada, kattuvcakapada pana paccattavacanena v karaavacanena v niddisiyati, ta tattha bhvatthadpaka. Na hi sabbath kattramanissya bhvo pavattati. Eva santepi bhvo nma kevalo bhavanalavanapacandiko dhtu-atthoyeva. Akkharacintak pana hyate bhyateti-dsu bhvavisayesu karaavacanameva payujanti nanu nma pabbajitena sunivatthena bhavitabba suprutena kappasampannenti-dsu viya, tasm tesa mate tena ubbhaviyateti karaavacanena yojetabba. Jinamatena pana so bhyateti-din paccattavacaneneva. Saccasakhepappakarae hi dhammaplcariyena, niddesapiya pana dhammasenpatin, dhajaggasuttante bhagavat ca bhvapada paccattavacanpekkhavasenuccrita.
Kathito saccasakhepe, paccattavacanena ve,
bhyate iti saddassa, sambandho bhvadpano.
Niddesapiya rpa, vibhoti vibhaviyyati;
iti dassanato vpi, paccattavacana thira.
Tath dhajaggasuttante, muninhaccabhsite;
so pahyissati iti, pidassanatopi ca.
Pramitnubhvena, mahesnava dehato;
santi nipphdan, neva, sakkatdivaco viya.
Paccattadassaneneva, purisattayayojana;
ekavacanikacpi, bahuvacanikampi ca;
ktabbamiti no khanti, parassapada-dike.
Tasm rpa vibhaviyyati, rpni vibhaviyyanti, tva vibhaviyyasi, tumhe vibhaviyyatha, aha vibhaviyymi, maya vibhaviyyma, rpa vibhaviyyate, rpni vibhaviyyante iccevamdi jinavacannurpato yojetabba. Atrya padasodhan
Vibhaviyyatti ida, kammapadasamnaka;
na ca kammapada npi, kammakattupaddika.
Yadi kammapada eta, paccattavacana pana;
kamma dpeyya karaa-vacana kattudpaka.
Yadi kammakattupada, pyateti pada viya;
siy sakammaka, neta, tath hotti dpaye.
Yadi kattupada eta, vibhavatipada viya;
vin yapaccaya tihe, na tath tihate ida.
Na kattari bhuvdna, gae yapaccayo ruto;
divdna gaeyeva, kattari samudrito.
Na bhdhtu divdna, dhtna dissate gae;
bhvdikacurdna, gaesuyeva dissati.
Vibhaviyyati iccdo, tasm yapaccayo pana;
bhveyevti vieyya, viun samayaun.
Ettha hi pkaa katv, bhvakrakalakkhaa;
dassayissmaha dni, sakkacca me nibodhatha.
Tisso gacchatiiccatra, kattra kattuno pada;
dhammo desiyaticcatra, kamma tu kammuno pada.
Sarpato pakseti, tasm te pka ubho;
tath vibhaviyyatti-dibhvapada pana.
Sarpato na dpeti, kraka bhvanmaka;
dabbabhta tu kattra, pakseti sarpato.
Kattra pana dpenta, kattusannissitampi ta;
bhva dpeti svkro, paccayena vibhvito.
Yasm ca kattubhvena, bhvo nma na tihati;
kattva kattubhvena, bhvahne hito tato.
Yajjeva kattuvohro, bhvassa tu katha siy;
svakna sannipto, ahosiiti-disu.
Iti ce nissayna tu, vas nissitasambhav;
kattuhnepi bhvassa, kattupaatti sijjhati.
Krake kattukammavhe, kriysannissaye yath;
dhrent sanathl, kriydhroti kappit.
Tath bhvapada dhr, kattra bhvanissaya;
dpayantampi kappenti, bhvassa vcaka iti.
Keci adabbabhtassa, bhvassekattato bravu;
bhvedekavacovdi-purisasseva hotiti.
Pi patvna tesa tu, vacana appamaka;
te sakilesik dhamm, pahyissanti iti hi.
Pho pvacane diho, tasm eva vademase;
paccattadassaneneva, purisattayayojana.
Vacanehi yuta dvhi, icchitabbanti no ruci;
bhve kriypada nma, piya atiduddasa;
tasm taggahapyo, vutto ettvat mayti.
Aya bhvassa kriypadna niddeso.
Eva suddhakattukriypadni hetukattukriypadni kammuno kriypadni, bhvassa kriypadni cti catudh, kammakattukriypadehi v pacadh bhdhtuto nipphannni kriypadni nnappakrena niddihni, etni lokiyna bhvabhedavasena vohrabhedo hotti dassanattha visu visu vuttni. Atthato pana kammakattubhvakrakattayavasena tividhneva. Hetukatt hi suddhakattusakhte krake tassagabhvato sagahamupagacchati, tath kammakatt kammakrake, bhvo pana kevalo. So hi gamanapacanalavandivasennekavidhopi kriysabhvatt bhedarahito krakantaro. Eva santepi dabbasannissitatt dabbabhedena bhijjati. Tena pvacane bhvavcaka pada bahuvacanantampi dissati. khytikapade bhvakrakavohro niruttinaya nissya gato, atthato pana bhvassa krakat nupapajjati. So hi na kici janeti, na ca kriyya nimitta. Kriynimittabhvoyeva hi krakalakkhaa. Iti mukhyato v hetuto v bhvassa krakat na labbhati. Eva santepi so karaamattatt kraka. Tath hi karaa kro, kriy, tadeva krakanti bhvassa krakat dahabb. Yasm pana kriynimittabhvoyeva krakalakkhaa, tasm nmikapade krakalakkhae bhvakrakanti vohra pahya kattukammakaraasampadnpdndhikarana channa vatthna kattukrakakammakrakanti-di vohro kariyati veyykaraehi. Eva niruttinaya nissya vutta bhvakrakaca dve ca kammakattukraknti krakattaya bhavati. Taddpakackhytikapada tikraka.
Imamatthahi sandhya, vuttamcariyehipi;
mahveyykaraehi, niruttinayadassibhi.
Ya tikla tipurisa, kriyvci tikraka;
atiliga dvivacana, tadkhytanti vuccatti.
Idha bhvakammesu attanopaduppatti keci akkharacintak avassamicchantti tesa mativibhvanatthamamhehi bhvakammna kriypadni attanopadavasenuddihni ceva niddihni ca. Sabbnipi panetni tikrakni kriypadni kriypadamlamicchat parassapadattanopadavasena yojetabbni. Pi-dsu hi tikrakni kriypadni parassapadattanopadavasena dvidh hitni. Seyyathida? Bhagav svatthiya viharati. Samdhijjhnakusal, vandanti lokanyaka. Mona vuccati a. Atthbhisamay dhro, paitoti pavuccati. Katha paipannassa puggalassa rpa vibhoti vibhaviyyati. So pahyissati. Paukambale nikkhitta bhsate tapate. Pjako labhate pja. Puttakm thiyo yca, labhante tdisa suta. Asito tdi vuccate sabrahm. Aggijdi pubbeva bhyate. So pahyethpi no pahyethti eva dvidh hitni. Atrida pivavatthna
Tikrakni sabbni, kriypadni pyato;
parassapadayogena, dissanti piakattaye.
Attanopadayuttni, cuiyesu padesu hi;
atvappni gthsu, padnti bahni tu.
Gthsu cevitarni, cuiyesu padesu ca;
subahneva hutvna, dissantti paksaye.
Padna niddeso panati anti-dna tesa tesa vacannamanurpena yojetabbo. Eva tikrakakriypadni sarpato vavatthnato niddesato ca veditabbni. Idni nopasaggkammikdivasena bhavatissa dhtussa vinicchaya vadma
Nopasagg akamm ca, sopasagg akammik;
sopasagg sakamm ca, iti bhti vibhvit.
Ida tu vacana dhamma-bhto bhutvti-disu;
pattnubhavanattha me, vivajjetv udrita.
Etena pana atthena, nopasaggasakammika;
gahetv catudh hoti, iti eyya visesato.
Nopasagg akamm ca, sopasagg akammik;
bhdhtu krite sante, ekakamm bhavanti hi.
Bhveti kusala dhamma, vibhvettimnidha;
dassetabbni vihi, ssanahi ssane.
Sopasagg sakamm tu, kritappaccaye sati;
dvikammyeva hotti, tabba viun katha.
Abhibhventi puris, purise pajtika;
anubhveti puriso, sampatti purisa iti.
Ida sakammaka nma, akammakamida iti;
kathamamhehi tabba, vitthrena vadetha no.
Vitthreneva ki vattu, sakkomi ekadesato;
kathayissmi sakkacca, vadato me nibodhatha.
khytikapada nma, duvidha samudrita;
sakammakamakammaca, iti vi vibhvaye.
Tatra yassa payogamhi, padassa kattun kriy;
nipphdit vin kamma, na hoti ta sakammaka.
Pacatti hi vutte tu, yena kenaci jantun;
odana v panaa v, kici vatthunti yati.
Yassa pana payogamhi, kammena rahit kriy;
padassa yate eta, akammakanti traye.
Tihati devadattoti, vutte kenaci jantun;
hnava buddhivisayo, kammabhta na kicipi.
Sakammakapada tattha, kattra kammameva ca;
pakseti yathyoga-miti vi vibhvaye.
Odana pacati poso, odano paccate saya;
iccudhara eyy, avuttepi aya nayo.
Akammakapada nma, kattra bhvameva ca;
yathraha pakseti, iti dhropalakkhaye.
Kattra tihaticcatra, sceti bhvanmaka;
upahyati iccatra, avuttepi aya nayo.
Eva sakammakkamma, atv yojeyya buddhim;
tikammakaca jneyya, kardo krite sati.
Suvaa kaaka poso, kreti purisanti ca;
puriso purise gma, ratha vhetiiccapi.
Ettha bhavatidhtumhi, nayo eso na labbhati;
tasm dvikammakaeva, padamettha vibhvita.
Ediso ca nayo nma, piya tu na dissati;
ekaccna mateneva, may eva paksito.
Ettha ca tamena rj, vividh kammakra;
krpetti yo pho, niddese ta suniddise.
Manussehti haritv, phasesa sumedhaso;
sunakhehipi khdpenti, iti phassa dassan.
Eta naya vid atv, yoje phnurpato;
suvaa kaaka poso, kreti puriseniti.
Vikaraappaccayva, vutt ettha sarpato;
sagae sagae tesa, vutti dpetumeva ca.
Asmi gae aya dhtu, hotti tehi viuno;
vipetuca aehi, pan paccayehi na.
Tath hi bhvakammesu, vihito paccayo tu yo;
ahavidhepi dhtna, gaasmi sampavattati.
Bhdhtujesu rpesu, asammohya sotuna;
nnvidho nayo eva, may ettha paksito.
Ye loke appayutt vividhavikarakhytasaddesvachek,
te patvkhytasadde avigatavimat honti pi tasm;
accantaeva dhro saparahitarato ssane dahapemo,
yoga tesa payoge pautaramatita patthayno kareyya.
Iti navage shakathe piakattaye byappathagatsu
Vina kosallatthya kate saddantippakarae
Savikarakhytavibhgo nma
Pahamo paricchedo.