Vyodhtti etassa, padassattha tahi tahi.
Yattha pathav ca po ca, tejo vyo na gdhati;
ettha pdika sadda-ttika manogadike.
Idampi manogadikalakkhaa. Ettha manogadik dvidh bhijjanti bila paddito pdito ca. Eva manogadikalakkhaa ankula niggumba nijjaa samuddiha.
Atha amanogaalakkhaa kathayma
Ye ca nvisaye sont, ye ca smvisaye siyu;
sadd evapakr te, amanogaasait.
Ke te? Atthabyajanakkharasadddayo ceva dghorasadd ca. Etesu hi atthasadddna nvacanahne atthaso byajanaso akkharaso suttaso upyaso sabbaso hnasoti-dni sontni rpni bhavanti. Dghorasaddna pana smvacanahne dghaso orasoti sontni rpni bhavanti. Ida amanogaalakkhaa.
Aparampi bhavati
Sabbath vinimutt ye, s so syantdibhvato;
evavidhpi te sadd, amanogaasait.
Ke te? Puriso ka cittamiccdayo. Idampi amanogaalakkhaa. Eva amanogaalakkhaa ankula niggumba nijjaa samuddiha.
Eva dassitesu manogaalakkhadsu koci vadeyya yadida tumhehi vutta ye samsdibhvamhi, majjhokrva honti tti-din manogadikalakkhaa, tena parosata gomaya godhanoiccdsu goparasadddayopi manogadikabhva pajjantti? Npajjanti. Kasmti ce? Yasm
Ettha manogadna, antassotta paiccida;
majjhokrti vacana, vutta na tvgamdika.
Parosata gomayanti-dsu amanogao;
pubbabhta pada oss-gamattniccatya ca.

Tasm npajjanti. Iti sabbathpi amanogaalakkhaa nissesato dassita. Icceva manogaavibhvanya manogao manogadiko amanogao cti tidh bhedo veditabbo.

Tattha manogae pariypannasaddna samsa patv abyaggamanaso naro, thiracetasa kula, saddheyyavacas upsikti-din ligattayavasena aathpi rpni bhavanti. Ettha pana keci eva vadanti yad manasaddo sakatthe avattitv abyaggo mano yassa soya abyaggamanaso, alno mano yassa soya alnamanasoti eva aatthe vattati, tad purisanayeneva nmikapadaml labbhati, na manogaanayenti. Ta na gahetabba ubhinnampi yathraha labbhanato. Tath hi visuddhimagge puggalpekkhanavasena khantisoraccamettdi-guabhsitacetaso. Ajjhesana gahetvnti ettha manogaanayo dissati. Takyampi ajjhesito dhnga-ttherena thiracetasti manogaanayo dissati, tasm tesa vacana na gahetabba. Eva vadant ca te abyaggamanasadddna abyaggamanasaiccdin sakrantapakatibhvena hapetabbabhva vibbhantamativasena cintetv sabbsu vibhattsu, dvsu ca vacanesu purisanayena yojetabbata maanti. Evaca sati guabhsitacetaso, thiracetasti chahcatutthtatiyrpni nasiyu, aniyeva anabhimatni rpni siyu. Yasm siyu, tasm eva aggahetv aya viseso gahetabbo.
Yattha hi samsavasena manasaddo cetasadddayo ca sakatthe avattitv aatthe vattanti, tattha sakrgamna padna nmikapadaml purisanayena ca manogae mananayena ca yathraha labbhati. Nissakrgamna pana purisanayeneva labbhati. Yattha pana samsavisayeyeva mandisadd sakatthe vattanti, tattha nissakrgamna nmikapadaml purisanayena ca manogae mananayena ca labbhati.
Idni imassatthassa vibhvattha, saddagatsu ca vina kosalluppdanattha yathvuttna padna padaml tidh katv dassayissma bysatto mano yassa soya bysattamanaso naroti evamaccanta puggalpekkhakassa imassa padassa
Bysattamanaso naro, bysattamanas nar. Bysattamanasa nara, bysattamanase nare. Bysattamanas, bysattamanena narena, bysattamanehi, bysattamanebhi narehi. Bysattamanaso, bysattamanassa narassa, bysattamanna narna. Bysattaman, bysattamanasm, bysattamanamh nar, bysattamanehi, bysattamanebhi narehi. Bysattamanaso, bysattamanassa narassa, bysattamanna narna. Bysattamanasi, bysattamane, bysattamanasmi, bysattamanamhi nare, bysattamanesu naresu. Bho bysattamanasa nara, bhavanto bysattamanas narti nmikapadaml bhavati.
Eva sakrgamassa labbhamnlabbhamnat vavatthapetabb. Ettha hi pahamdutiyvibhattna ekavacanabahuvacanahne ca tatiycatutthchahsattamna ekavacanahne ca yathraha sgamo bhavati desasaravibhattisaraparatt. Ayaca nayo sukhumo sdhuka manasi ktabbo.
Aparo nayo bysatto mano yassa soya bysattamanoti evampi puggalpekkhakassa imassa padassa bysattamano naro, bysattaman nar. Bysattamana naranti-din purisanayeneva nmikapadaml bhavati. Ettha pana sabbathpi sgamo natthi. Aparopi nayo bysatto ca so mano cti bysattamanoti eva cittpekkhakassapi imassa padassa bysattamano, bysattaman. Bysattamana, bysattamane. Bysattamanas, bysattamanenti-din manogae mananayena nmikapadaml bhavati, ettha pana tatiycatutthchahsattamna ekavacanahneyeva sgamo bhavati desasaraparatt. Yath ca ettha, eva alnamanaso naroti-dsupi aya tividho nayo veditabbo.
Napusakalige pana vattabbe bysattamanasa kula, bysattamanni kulni. Bysattamanasa kula, bysattamanni kulni. Bysattamanas kulenti-din nmikapadaml yojetabb. Ettha pana pahamdutiytatiycatutthchahsattamna ekavacanahneyeva yathraha sgamo bhavati desasaravibhattisaraparatt, ayampi nayo sukhumo sdhuka manasi ktabbo.
Itthilige pana vattabbe bysattamanas itthti eva pahamekavacanahneyeva sgama vatv tato bysattaman, bysattamanyo itthiyo. Bysattamana itthinti kanayena yojetabb. Eva saddheyyavacas upsik, saddheyyavacyo upsikyo. Saddheyyavaca upsikanti-dinpi. Bysattamana kula, bysattaman itthti-din pana cittakanayena yojetabb. Ettha pana sabbathpi sgamo natthi.
Sotna appabhedajananattha aparpi nmikapadamlyo dassayissma sahanibbacanena mano eva mnasa, samusshita mnasa yassa soya samusshitamnaso. Samusshitamnaso, samusshitamnas. Samusshitamnasa, samusshitamnase. Samusshitamnasenti purisanayena yojetabb. Sundar medh assa atthti sumedhaso. Sumedhaso, sumedhas. Sumedhasa, sumedhase. Sumedhasenti purisanayena, eva bhrimedhasoti-dnampi. Tatrime payog
Ya vadanti sumedhoti, bhripaa sumedhasa;
ki nu tamh vippavasi, muhuttamapi pigiya;
gotam bhripa, gotam bhrimedhas.
Nha tamh vippavasmi, muhuttamapi brhmaa;
gotam bhripa, gotam bhrimedhasti.
Itthilige vattabbe samusshitamnas sumedhasti rpni, napusake vattabbe samusshitamnasa sumedhasanti rpni, ka cittanayena etesa padaml yojetabb. Okrantapulligahne itthiligdivinicchayo nayappaksanattha kato. Visesato hi okrantakathyeva idhdhippet. Apica loke nti nma nnappakrehi kathit eva sobhati, ayaca ssane nti, tasm nnappakrehi kathitti.
Sabbni nayato eva, okrantapadnime;
pulligni pavuttni, ssanattha mahesino.
Viseso tesu kesaci, piya yo padissati;
paccattavacanahne, paksessmi tadhun.
Vanappagumbe yatha phussitagge, iti-dinayena hi;
katthacodantapulliga-rpni aath siyu.
Paccattavacanicceva, taca rpa paksaye;
paccatte bhummaniddeso, iti bhsanti kecana.
Tatra knici suttapadni dassessma natthi attakre, natthi parakre, natthi purisakre, pariyantakate sasre, jve sattame, na heva vattabbe, ble ca paite ca sandhvitv sasaritv dukkhassanta karissantti. Imni ekavacanabahuvacanavasena dvidh gahetabbni. Paccattekavacanabahuvacannaca ekrdeso veditabbo.
Ye pana vanappagumbeti paccattavacanassa bhummavacananiddesoti vadanti, te vattabb yadi vanappagumbeti paccattavacanassa bhummavacananiddeso, evaca sati thliya odana pacatti ettha viya dhrasutisambhavato gimhna mse pahamasmi gimheti ida katarattha jotetti? Te vadeyyu na maya bho vanappagumbeti ida bhummavacananti vadma, atha kho paccattavacanassa bhummavacananiddesoti vadmti. Evampi dosoyeva tumhka, nanu saghe gotami dehti etthpi sampadnavacanassa bhummavacananiddesoti vuttepi saghassa dnakriyya dhrabhvato sagheti vacana suantna dhrasuti ca dhraparikappo ca hotiyeva. Na hi sakk eva pavatta citta nivretu, tasm ettha eva pana viseso gahetabbo paccattavacanassapi katthaci bhummavacanassa viya rpa hotti. Evahi gahite na koci virodho. disesu hi hnesu niruttippabhedakusalo loknukampako bhagav paccattavacanavasena niddisitabbe sati eva aniddisitv lokassa sammohamuppdayanto viya katha bhummavacananiddesa karissati, tasm saddasmaalesamatta gahetv bhummavacananiddesoti na vattabba. Yadi saddasmaa gahetv bhummavacananiddesa icchatha, paccattekavacanassa upayogabahuvacananiddesotipi icchitabba siy.
Apica tatheva attakreti paccattavacanassa bhummavacananiddese sati dhrasutisambhavato attakrasmi kici vatthu natthti anadhippeto attho siy, na pana attakro natthti adhippeto attho. Upayogabahuvacananiddesoti gahaepi upayogatthassa natthisaddena avattabbatt dosoyeva siy, atthisadddna viya pana natthisaddassapi pahamya yogato attakreti ida paccattavacanamevti viyati. Ble ca paite ca sandhvitv sasaritv dukkhassanta karissantti etthpi paccattavacanassa bhummavacananiddesoti v upayogavacananiddesoti v gahae sati bl ca pait cti ettakampi vattu ajnanadoso siy, karissantti padayogato pana ble cti-di paccattavacanamevti viyati. Yath pana niggahtgamavasenuccrite cakkhu udapdti pade paccattavacanassa cakkhu me dehi ycitoti ettha upayogavacanena sutivasena samnattepi paccattavacanatthoyeva sotre paibhti udapdti-khytena kathitatt, na pana vibhattivipallsatthabhto upayogavacanattho udapdti-khytena avacanyatt, cakkhu udapdti hi bhagavat vuttakle ko cakkhu udapdti pada parivattitv atthamcikkhati, tath ble paiteti-dnampi paccattavacanna aparehi ble paiteti-dhi bhummopayogavacanehi sutivasena samnattepi paccattavacanatthoyeva sotre paibhti, na itaravacanattho yathpayoga atthassa gahetabbatt. Iti vanappagumbe, ble, paiteti-dna suddhapaccattavacanattaeva srato paccetabba, na sutismaena bhummopayogavacanatta.