Apica buddhavacandsu cittni, rpnti-dni viya sanikrna rpna adassanato okrantabhvena gahitassa napusakaligabhvavigamo atva pkao. Aparampettha vattabba atto po atthti? mantti ettha attoti imin pasaddassa visadkravohratscakena okrantapadena tassa avisadkravohratya ca ubhayamuttkravohratya ca abhvo siddho. Tassa ca avisadkravohratya abhve siddhe itthiligabhvo drataro. Ubhayamuttkravohratya ca abhve siddhe napusakaligabhvopi drataroyeva. Iti na katthacipi okrantabhvena gahito pasaddo itthiligo v napusakaligo v bhavati. Milindapahe pana niggahtantavasena gato napusakaligoti veditabbo, na cettha vattabba attoti tenti ca imni ligavipallsavasena vuttnti vccalignamanuvattpakassa abhidheyyaligabhtassa pasaddassa kaya cittnti-dna viya itthinapusakaligarpna abhvato. Apica vohrakusal tathgat tathgatasvak ca, tehiyeva uttamapurisehi vohrakusalehi atto poti-din vuttattpi attoti tenti ca imni ligavipallsavasena vuttnti na cintetabbni, tasm tasamndhikarao okrantabhvena gahito pasaddo ekavacananto pulligo ceva yathpayoga ekavacanabahuvacanako cti veditabbo po, p. pa, peti-din yojetabbatt. Eva vuttni suttapadni savinicchayni sutv addh te pasaddassa itthiligabahuvacanatvdino niruttar bhavissanti. Ettha koci vadeyya piya pulliganayo ekavacananayo ca ki ahakathkcariyehi na diho, ye pasaddassa itthiligabahuvacanatta vaesunti? No na diho, dihoyeva so nayo tehi. Yasm pana te na kevala shakathe tepiake buddhavacaneyeva visrad, atha kho sakalepi saddasatthe visrad, tasm saddasatthe attano paicca paksetu, saddasatthe ca diso nayo vuttoti vipetuca saddasatthanaya gahetv pasaddassa itthiligabahuvacanakatta vaesunti natthi tesa doso. Tath hi mlapariyyasuttantahakathya tehiyeva vutta pasaddassa pulligekavacanakattascanaka lakkhaasasambhrrammaasammutivasena catubbidho po, testi-di, tasm natthi tesa doso. Pjrah hi te yasmanto, namoyeva tesa karoma, na tesa vacana codanbhjana. Ye pana ujuvipaccankavd dahameva pasaddassa itthiligabahuvacanatta mamyanti, tesayeva vacana codanbhjana. Yasm pana maya pinaynusrena antadvayavato pasaddassa pulligatta napusakaligattaca vidadhma, tasm yo koci ida vda madditv aa vda patihpetu sakkhissatti neta hna vijjati, idaca pana hna mahgahana duppaivijjhanahena, paramasukhumaca kataasambhrehi paramasukhumaehi paitehi vedanyatt. Sabbamidahi vacana tesu tesu hnesu atthabyajanapariggahae sotna paramakosallajananatthaceva ssane dara akatv saddasatthamatena kla vtinmentna sthalikna pamdavihranisedhanatthaca ssanasstimahantabhvadpanatthaca vutta, na attukkasanaparavambhanatthanti imissa ntiya saddhsampannehi kulaputtehi yogo karayo bhagavato ssanassa cirahitattha. Yasm pana pito ahakath balavat nma natthi, tasm pinaynurpeneva pasaddassa nmikapadamla yojessma sotnamasammohattha, kimettha saddasatthanayo karissati. Atrya udnapi ki kayir udapnena, p ce sabbad siyunti. po, p. pa, pe. pena, pehi, pebhi. passa, pna. p, pasm, pamh, pehi, pebhi. passa, pna. pe, pasmi, pamhi, pesu. Bho pa, bhavanto p. Sabbanmdhipi yojessma yo po, ye p. Ya pa, ye pe. Yena pena, sesa neyya so po, te p. Atto po, att p. Sesa neyya. Icceva
Purisena sam pa-saddd sabbath mat;
na sabbathva gosaddo, purisena samo mato.
Mand ekadesena, purisena sam mat;
sard ekadesena, sabbath v sam mat.
Ye panettha sadd manogaoti vutt, katha tesa manogaabhvo sallakkhetabboti? Vuccate tesa manogaabhvasallakkhaakraa
Manogao manoga-
dik cevmanogao;
iti sadd tidh eyy,
manogaavibhvane.
Ye te n sa smivisaye,
s so syant bhavanti ca;
samsataddhitantatte,
majjhokr ca honti hi.
Sokrantapayog ca, kriyyogamhi dissare;
evavidh ca te sadd, eyy manogaoiti.
Atra tassatthassa sdhakni payogni ssanato ca lokato ca yathrahamharitv dassessma manas ce pasannena, bhsati v karoti v. Na mayha manaso piyo. Sdhuka manasi karotha. Manopubbagam dhamm. Manorama, manodhtu, manomayena kyena, iddhiy upasakami. Yo ve dassanti vatvna, adne kurute mano. Vacas paricit. Vacaso vacasi.
Vacorasmhi bodhesi, veneyyakumudacida;
rgo srgarahito, visuddho buddhacandim.
Kassapassa vaco sutv, alto etadabravi;
esa bhiyyo pasdmi, sutvna munino vaco.
Sakh ca mitto ca mamsi svika, susikkhito sdhu karohi me vaco. Eknatiso vayas subhadda. Vayaso, vayasi, vayovuddho, vayogu anupubba jahanti. Jalantamiva tejas. Tejaso, tejasi, tejodhtukusalo. Tejokasia. Tapas uttamo, tapaso, tapasi, tapodhano, tapojigucch. Kasm bhava vijanamaraanissito, tapo idha krubbasi brahmapattiy. Cetas asi, eva cetaso parivitakko udapdi, etamattha cetasi sannidhya, cetoparivitakkamaya. Cetopariyaa, ceto paricchindati, so parasattna parapuggalna cetas ceto paricca jnti. Tamas, tamaso, tamasi, tamonudo, tamoharo. Navhameta yasas dadmi. Yasaso, yasasi, yaso bhogasamappito. Yasoladdhkho panasmka bhog. Yasodhar dev, yaso laddh na majjeyya. Ayasva mala samuhita. Ayaso, ayasi, ayopkrapariyanta, ayas paikujjita. Seyyo ayoguo bhutto, ayopatto ayomaya, ayo kantatti ayokanto. Ghatena v bhujassu payas v, sdhu khalu payaso pna yaadattena, payasi oj, payodhar, payonidhi. Sahassanetto siras paiggahi. Siraso, sirasi ajali katv, vanditabba isiddhaja. Siroruh, siro chindati. Yo kme parivajjeti, sappasseva padsiro. Siro te vajjhayitvna. Saras, saraso, ti uppalajtni, tasmi sarasi brhmaa. Saroruha. Ya et upasevanti, chandasv dhanenav. Svitt chandaso mukha. Chandasi, chandoviciti, chandobhago, uras panudahissmi, uraso, urasi jyati, urasilomo, uromajjhe vijjhi. Rahas, rahaso, rahasi, rahogato nisditv, eva cintesaha tad. Ahas, ahasi. Jyanti tattha proh, ahorattnamaccayeti imni payogni. Ettha ca manena, manassa, mane, manasmi, manamhti-dni ca mana-yatana tamaparyano ayapatto chandahnti-dni ca na mana asi. Yasa laddhna dummedho. Sira chindatti-dni ca rpni manogaabhvappaksakni na hontti na dassitni, na alabbhamnavasena, tasmtra im dito pahya manogaabhvavibhvin gthyo bhavanti
Manas manaso manasi,
iti-divas hit;
s so syant saddarp,
vutt manogaoiti.
Manodhtu vacorasmi,
vayovuddho tapoguo;
tejodhtu tamonso,
yasobhogasamappito.
Cetoparivitakko ca, ayopatto payodhar;
siroruh saroruha, uromajjhe rahogato.
Chandobhago ahoratta, manomayamayomaya;
evavidho viseso yo, lakkhaanta manogae.
Vaco sutv, siro chindi, ayo kantati iccapi;
upayogassa sasiddhi, lakkhaanta manogae.
Manogae vuttanayo, itthilige na labbhati;
punnapusakaligesu, labbhateva yathraha.
Icceva sabbathpi
S so syantni rpni, sandissanti manogae;
majjhokrantarp ca, sokrantpayogat.
Ida manogaalakkhaa. Eva manogaalakkhaa ankula niggumba nijjaa samuddiha. Atha manogadilakkhaa kathayma
Ye te n sasmivisaye,
s so syant yathraha;
samsataddhitantatte,
majjhokro na honti tu.
Sokrantpayog ca,
kriyyoge na honti te;
sadd evavidh sabbe;
manogadik mat.
Seyyathida? Bila pada mukhamiccdayo. Tesa rpni bhavanti bilas, bilaso, bilasi, bilagato, bila pvisi. Padasva agamsi, ti padavrni, mksi mukhas ppa, mukhagata bhojana chapeti. Saccena danto damas upeto. Rasavara rasamaya rasa pivti. Ida manogadikalakkhaa. Aparampi bhavati
Ye samsdibhvamhi, majjhokrva honti tu;
n sa smivisaye sso-syant pana na hontihi.
Sokrantpayog ca,
kriyyoge na honti te;
sadd evavidh cpi,
manogadik mat.
Seyyathida? po vyo saradoiccevamdayo. Tesa rpni bhavanti podhtu, vyodhtu, pokasia, vyokasia, pomaya, vyomaya, jva tva saradosata, saradaklo. pena, passa, pe, pasmi, pamhi. Vyena, vyassa, vye, vyasmi, vyamhi. Saradena, saradassa, sarade, saradasmi, saradamhi. pa pato sajnti. Vya vyato sajnti. Sarada pattheti, sarada ramay nad. Keci panettha vadeyyu nanu ssane vyasaddo viya vyusaddopi manogadsu icchitabboti? Ettha vuccate
Vyu vyoti etesu, pacchimoyeva icchito;
manogadsu ndi, diggahavasenidha.
Manodhtu vyodhtu, iccdni padni hi;
akrantavaseneva, majjhokrni sijjhare.
Vyusaddamhi gahite, diggahavasenidha;
vyodhtti omajjha, rpameva na hessati.
Yath hi yusaddassa, rpa dissati sgama;
yus ekaputtanti, manasdipada viya.
Na tath vyusaddassa, rpa dissati sgama;
tasm manogadimhi, tassokso na vijjati.
Tath hi vyati iti, vyo iti gar vadu;