5. Okrantapulliganmikapadaml

Bh dhtuto pavattna, nmiknamito para;
nmamla paksissa, nmamlantarampi ca.
Vippakiakath ettha, eva vutte na hessati;
pabhedo nmamlna, paripuova hehiti.
Pubbcariyashna, tasm idha mata suta;
purecara karitvna, vakkhmi savinicchaya.
Puriso, puris. Purisa, purise. Purisena, purisehi, purisebhi. Purisassa, purisna. Puris, purisasm, purisamh, purisehi, purisebhi. Purisassa, purisna. Purise, purisasmi, purisamhi, purisesu. Bho purisa, bhavanto puris.
Ayamyasmat mahkaccnena pabhinnapaisambhidena katasm niruttipiakato uddharito purisaiccetassa pakatirpassa nmikapadamlnayo. Tatra purisavacana-ekavacanaputhuvacanesu paccattavacandni bhavanti. Ta yath? Puriso tihati, puris tihanti. Tatra purisoti purisavacane ekavacane paccattavacana bhavati, puristi purisavacane puthuvacane paccattavacana bhavati.
Purisa passati, purise passati. Tatra purisanti purisavacane ekavacane upayogavacana bhavati, puriseti purisavacane puthuvacane upayogavacana bhavati.
Purisena kata, purisehi kata, purisebhi kata. Tatra purisenti purisavacane ekavacane karaavacana bhavati, purisehi, purisebhti purisavacane puthuvacane karaavacana bhavati.
Purisassa dyate, purisna dyate. Tatra purisassti purisavacane ekavacane sampadnavacana bhavati, purisnanti purisavacane puthuvacane sampadnavacana bhavati.
Puris nissaa, purisasm nissaa, purisamh nissaa, purisehi nissaa, purisebhi nissaa. Tatra puristi purisavacane ekavacane nissakkavacana bhavati. Purisasmtipe purisamhti purisavacane ekavacane nissakkavacana bhavati, purisehi, purisebhti purisavacane puthuvacane nissakkavacana bhavati.
Purisassa pariggaho, purisna pariggaho. Tatra purisassti purisavacane ekavacane smivacana bhavati, purisnanti purisavacane puthuvacane smivacana bhavati.
Purise patihita, purisasmi patihita, purisamhi patihita, purisesu patihita. Tatra puriseti purisavacane ekavacane bhummavacana bhavati, purisasmintipe purisamhtipe purisesti purisavacane puthuvacane bhummavacana bhavati.
Bho purisa tiha, bhavanto puris tihatha. Tatra bho purisaiti purisavacane ekavacane lapana bhavati, bhavanto purisiti purisavacane puthuvacane lapana bhavatti imin nayena sabbattha nayo vitthretabbo.
Yamakamahtherena katya pana caniruttiya bho purisaiti rassavasena lapanekavacana vatv bho purisiti dghavasena lapanabahuvacana vutta. Kicpi tdiso nayo niruttipiake natthi, tathpi bahnamlapanavisaye bho yakkhiti-dna lapanabahuvacanna jtakahakathdsu dissanato pasatthatarova hoti vina pamaca, tasm imin yamakamahtheramatenapi puriso puris purisanti-dni vatv mantane bho purisa, bho puris, bhavanto puristi nmikapadaml yojetabb.
Tattha purisoti pahamya ekavacana. Puristi bahuvacana. Purisanti dutiyya ekavacana. Puriseti bahuvacana. Purisenti tatiyya ekavacana. Purisehi, purisebhti dve bahuvacanni. Purisassti catutthiy ekavacana. Purisnanti bahuvacana. Puris, purisasm, purisamhti ti pacamiy ekavacanni. Purisehi, purisebhti dve bahuvacanni. Purisassti chahiy ekavacana. Purisnanti bahuvacana. Purise, purisasmi, purisamhti ti sattamiy ekavacanni. Purisesti bahuvacana. Bho puristi ahamiy ekavacana. Bho puris, bhavanto puristi dve bahuvacanni.
Kicpetesu puristi ida pahampacam-ahamna, puriseti ida dutiysattamna, purisehi, purisebhti tatiypacamna, purisnanti catutthchahna ekasadisa, tathpi atthavasena asakarabhvo veditabbo. Katha? Puriso tihati, puris tihanti. Purisa passati, purise passatti-din.
Tattha ca bhoti mantanatthe nipto. So na kevala ekavacanayeva hoti, atha kho bahuvacanampi hotti bho purisiti bahuvacanappayogopi gahito. Bhavantotida pana bahuvacanameva hotti puristi puna vuttanti dahabba. Iti yamakamahtherena bho purisaiti rassavasena lapanekavacana vatv bho purisiti dghavasena lapanabahuvacana vutta. Tath hi piya ahakathsu ca niptabhto bhosaddo ekavacanabahuvacanavasena dvidh bhijjati. Atrimni nidassanapadni api nu kho sapariggahna tevijjna brhmana apariggahena brahmun saddhi sasandati sametti, no hida bho gotama. Acchariya bho nanda, abbhuta bho nanda, ehi bho samaa, bho pabbajitaiccdipito ahakathto ca bhosaddassa ekavacanappayoge pavattinidassana, tena hi bho mamapi sutha. Yath mayameva arahma ta bhavanta gotama dassanya upasakamitu, nha bho samaassa gotamassa subhsita subhsitato nbbhanumodmi, passatha bho ima kulaputta. Bho yakkh aha ima tumhka bhjetv dadeyya. Aparisuddho panamhi, bho dhutt tumhka kriy mayha na ruccati. So te purise ha bho tumhe ma mrent rao dassetvva mrethti iccdi pana pito ahakathto ca bhosaddassa bahuvacanappayoge pavattinidassana. Kaccyanappakarae pana bho purisa, bho puristi padadvaya lapanekavacanavasena vutta. Ta yath gamehi na virujjhati, tath gahetabba.
Keci pana adrahasslapane bho purisaiti rassavasena lapanekavacana icchanti, drahasslapane pana bho purisiti dghavasena lapanekavacana icchanti. Adrahna drahnaca purisna itthnaca lapane na kici vadanti. Tath adrahya drahya ca itthiy lapane te pucchitabb adrahna drahnaca purisnamlapane katha vattabbanti. Addh te eva puh uttari kici vattu na sakkhissanti. Evampi te ce vadeyyu bhavanto puristi iminva adrahna drahnaca purisnamlapana bhavatti. Tad te vattabb yadi bhavanto puristi imin advejjhena vacanena adrahna drahnaca purisnamlapana bhavati, eva sante bho purisaiti rassapadenapi drahassa ca purisasslapana vattabba, eva avatv kimattha adrahasslapane bho purisaiti rassavasena lapanekavacana icchatha, kimatthaca drahasslapane bho purisiti dghavasena lapanekavacana icchatha.
Nanu taggha bhagav bojjhag, taggha sugata bojjhagti-dsu lapanapadabhta bhagaviti dghapada sampe hitaklepi dre hitaklepi buddhasslapanapada bhavitumarahateva, tath lapanapadabhta sugataiti rassapadampi. Yasm panetesu bhagavti lapanapadassa na katthacipi rassatta dissati, sugatti lapanapadassa ca na katthacipi dghatta dissati, tasm dgharassamattbheda acintetv purisaiti rassavasena vuttapada pakatissaravasena sampe hitassa purisassa mantanakle adrahasslapanapada bhavati, yatassaravasena dre hitapurisassa mantanakle drahasslapanapada bhavatti gahetabba. Tath bhavanto puris, bho yakkh, bho dhuttti-dni dghavasena vuttni lapanabahuvacanapadnipi pakatissaravasena sampe hitapurisna mantanakle adrahnamlapanapadni bhavanti, yatassaravasena dre hitapurisdna mantanakle drahnamlapanapadni bhavantti gahetabbni. Tath hi brhma katthaci katthaci rassahnepi dghahnepi yatena sarena majjhimyatena sarena accyatena ca sarena veda pahanti likhitumasakkueyyena gtassarena viya. Iti sabbakkharesupi yatena sarenuccraa labbhateva likhitumasakkueyya, tasm asampathamanotaritv bho purisaiti vacanena drahassa ca adrahassa ca purisasslapana bhavati, bho puris, bhavanto puristi imehi vacanehipi drahnaca adrahnaca purisnamlapana bhavatti dahabba. Iti drahassa adrahnaca yatena sarena mantanameva pama, na dgharassamattviseso, tasm bho sattha, bho rja, bho gaccha, bho muni, bho dai, bho bhikkhu, bho sayambhu, bhoti kae, bhoti patti, bhoti itthi, bhoti ygu, bhoti vadhu, bho kula, bho ahi, bho cakkhuiccevamdhi padehi adrahasslapanaca drahasslapanaca bhavati. Bhavanto satth, satthro, bhotiyo ka, kayoti evamdhipi padehi adrahnaclapana bhavatti dahabba.
Ida panettha sannihna
Tassa ta vacana sutv, rao putta adassayu;
putto ca pitara disv, dratovajjhabhsatha.
gacchu dovrik khaggabandh,
ksviy hantu mama janinda;
akkhhi me pucchito etamattha,
apardho ko nvidha mamajja atthi.
Eva saddhammarjena, vohrakusalena ve;
sudesite somanassa-jtake sabbadassin.
Drahnepi rassatta, janindaiti dissati;
na katthacipi dghatta, iti nti may mat.
Idampettha vattabba kuto nu bho idamyta drahasslapana adrahasslapanamiti? Saddasatthato. Saddasattha nma na sabbaso buddhavacanassopakraka, ekadesena pana hoti.
Imasmi pakarae bahuvacananti v puthuvacananti v anekavacananti v atthato eka, byajanameva nna, tasm sabbattha bahuvacananti v puthuvacananti v anekavacananti v vohro ktabbo, puthuvacana anekavacananti ca ida ssane niruttana vohro, itara saddasatthavidna.
Kasm pana imasmi pakarae dvivacana na vuttanti? Yasm buddhavacane dvivacana nma natthi, tasm na vuttanti. Nanu buddhavacane vacanattaya atthi, tath hi yasmti ida ekavacana, yasmantti ida dvivacana, yasmantoti ida bahuvacananti? Tanna, yadi yasmantti ida vacana dvivacana bhaveyya, puriso puristi-dsu katara dvivacananti vadeyytha, tasm buddhavacane dvivacana nma natthi. Teneva hi si yo a yo n hti-din ekavacanabahuvacanneva dassitnti.
Nanu ca bho suantu me yasmant, ajja uposatho pannaraso. Yadyasmantna pattakalla, maya aamaa prisuddhi-uposatha kareyymti piya dve sandhya yasmantti vutta, uddih kho yasmanto cattro prjik dhammti-dsu pana psu bahavo sandhya yasmantoti vutta, na ca sakk vattu yath tath vuttanti parivsdi-rocanepi ahakathcariyehi vitasugatdhippyehi dvinna rocentena yasmant dhrentti, tia rocentena yasmanto dhrentti vattabbanti vuttattti? Sacca vutta, ta pana vinayavohravasena vuttanti. Nanu vinayo buddhavacana, kasm buddhavacane dvivacana nma natthti vadathti? Sacca vinayo buddhavacana, tathpi vinayakammavasena vuttatt upalakkhaamatta, na sabbasdhraabahuvacanapariypanna. Yadi hi yasmantti ida dvivacana siy, tappayognipi kriypadni dvivacanneva siyu, tathrpnipi kriypadni na santi. Na hi akkharasamayakovido jhnalbhpi dibbacakkhun vassasatampi vassasahassampi samavekkhanto buddhavacane ekampi kriypada dvivacananti passeyya, eva kriypadesu dvivacanassbhv nmikapadesu dvivacana natthi. Nmikapadesu tadabhvpi kriypadesu tadabhvo veditabbo. Sakkaabhsya dvsupi dvivacanni santi, mgadhabhsya pana natthi.