Bhmti sattyamn bhavatti bhmi, atha v bhavanti jyanti vahanti cettha thvar ca jagam cti bhmi. Bhmi vuccati pathav. Pahamya bhmiy pattiyti-dsu pana lokuttaramaggo bhmti vuccati. Y panandhablamahjanena vit pathav, tassimni abhidhnni
Pathav medan bhmi, bhr bh puthuv mah;
cham vasumat ubb, avan ku vasundhar;
jagat khiti vasudh, dhara go dhariti.
Atra bh ku gosadd pathavpadatthe vattantti kutra dihapubbti ce?
Vidv bhpla kumuda-gorakkhdipadesu ve;
bh ku goiti pathav, vuccatti vibhvaye.
Bhtti bhavana bhti. Vibhtti vinso, visesato bhavana v, atha v visesato bhavanti satt etyti vibhti, sampattiyeva, rao vibhti. Pihany vibhtiyoti ca idametassatthassa sdhaka vacana. Ikrantitthiliganiddeso.
Bhrti pathav. S hi bhavanti etthti bhrti vuccati, bhavati v payati vahati cti bhr, atha v bhtbht tannissit satt ramanti etthti bhr. Pathavnissit hi satt pathaviyayeva ramanti, tasm s iminpi atthena bhrti vuccati. Bhrsaddassa pathavvacane bhripaoti atthasdhaka vacana. Apica bhr viyti bhr, pa, bhrti pathavsamya vitthatya paya nma, yog ve jyat bhr, ayog bhrisakhayoti ettha ahakathvacana imassatthassa sdhaka. Atha v bhte atthe ramatti bhr, payeta nma, bhr medh pariyikti ettha ahakathvacana imassatthassa sdhaka. Atha v payeva rgdayo dhamme abhibhavatti bhr, rgdi-arayo abhibhavattipi bhr. Tath hi paisambhidmagge yasmat sriputtena vutta rga abhibhyatti bhr, pa. Dosa mohape rgo ari, ta ari maddatti bhr, pa. Doso. Mohope sabbe bhavagmino kamm ari, ta ari maddatti bhr, pa. Ettha pana gotrabhti padamiva aribhti vattabbepi bhsadda pubbanipta katv sandhivasena bhrti padamuccritanti dahabba. Apica disesu nmikapadesu vinpi upasaggena abhibhavandi-atth labbhantiyeva, nkhytikapadesti dahabba. Ida pana paya pariyyavacana
Pa pajnan cint, vicayo upalakkha;
pavicayo ca paicca, dhammavicayameva ca.
Sallakkha ca kosalla, bhr paccupalakkha;
nepuaceva vebhaby, medh cupaparikkhak.
Sampajaaca pari-yik ceva vipassan;
paindriya pabala, amoho sammdihi ca;
patodo cbhidhammasm, imni gahitni me.
a paamummago, sattho soto ca dihi ca;
mant bodho buddhi buddha, paibhnaca bodhiti.
Dhammo vijj gati mona, nepakka go mat muti;
vmas yoni dhon ca, pa paiccayampi ca;
vedo paitiyaceva, cikicch miriypi ca.
Soto bodhti ya vutta, anmadvaya ida;
buddhapaccekasambuddha-svaknampi rhati.
Abhisambodhi sambodhi, iti nmadvaya pana;
paccekabuddhasabbau-buddhnayeva rhati.
Abhisambodhisakht, paramopapad pana;
apaatti sabbau-sambuddhasseva rhati.
Sammsambodhisakht, anuttarapaddik;
buddh v apaatti, sabbausseva rhati.
Sabbautti ya vutta, a sabbaunova ta;
yujjate avases tu, apaatti sabbag.
abhvamhi santepi, dhammacakkhdika pana;
payojanantarbhv, ntra sandassita mayti.
Bhtti bhtassa bhariy. Yath hi petassa bhariy petti vuccati, evameva bhtassa bhariy bhtti vuccati. Bhotti yya saddhi kathentena s itth bhot iti vattabb, tasm imin padena itth vohariyatti ca dahabba. Yath hi purisena saddhi kathentena puriso bhava iti vohariyati, evameva itthiy saddhi kathentena itth bhotiti vohariyati. Kuto nu bhava bhradvjo, ime nesi draketi, aha bhoti upahissa, m bhot kupit ahti cettha nidassana. Atha v idhekacco satto itthiligavasena laddhanmo, so bhotiti vattabbo, tasm imin padena itthpi itthiligena laddhanm anitthpi vohariyatti ca dahabb. Tath hi devaputtopi devatti itthiligavasena voharitabbatt devatsaddamapekkhitv bhotiti voharito, pageva devadht. Tath hi bhot carahi jnti, ta me akkhhi pucchitti ettha pana devatsaddamapekkhitv bhotiti itthi ligavohro kato. Atrya suttapadattho yadi so kuhako dhanatthiko tpaso na jnti, bhot devat pana jnti kinti. Apica
Atthakmosi me yakkha, hitakmsi devate;
karomi te ta vacana, tvasi cariyo mamti

Mahakualvatthusmi pulligayakkhasaddamapekkhitv atthakmoti pulligavasena itthiligaca devatsaddamapekkhitv hitakmti itthiligavasena purisabhto mahakual voharito. Aatrpi devatsaddamapekkhitv devaputto itthiligavasena voharito

Na tva ble vijnsi, yath arahata vacoti;
atthakmsi me amma, hitakmsi devateti.
Ettha pana ehi ble khampehi, kusarja mahabbalanti ettha ca itthyeva itthiligavasena voharit, tasm katthaci itthipurisapadatthasakhta attha anapekkhitv ligamattamevpekkhitv bhot devat, bhot sil, bhot jamb, bhoti devatanti-dhi saddhi paccattavacandni yojetabbni. Katthaci pana ligaca atthaca apekkhitv bhot itth, bhoti devanti-din yojetabbni. Vibhvinti vibhvetti vibhvin. Eva paribhvinti-dsupi. krantitthiliganiddeso.
Bhti sattyamn bhavatti bh. Atha v bhavanti jyanti vahanti cettha sattasakhrti bh. Bh vuccati pathav. Abhti vahivirahit kath, na bhtapubbti v abh, abhtapubb kath. Na bhtti v abh, abht kath. Abhu me katha nu bhaasi, ppaka vata bhsasti idametesamatthna sdhaka vacana. krantitthiliganiddeso. Niyatitthiliganiddesoya.
Aniyataligna pana niyatitthiligesu pakkhittna bhtaparbhtasambhtasadddna niddeso naynusrena suvieyyova. Icceva itthiligna bhdhtumayna yathraha nibbacandivasena niddeso vibhvito.
Idni napusakaliganiddeso vuccati tatra bhtanti catubbidha pathavdhtu-dika mahbhtarpa. Tahi aesa nissayabhvena bhavatti bhta, bhavati v tasmi tadadhnavuttitya updrpanti bhta. Atha v bhtanti satto bhtanmako v. Bhtanti hi napusakavasena sakalo satto evanmako ca yakkhdiko vuccati. Klo ghasati bhtni, sabbneva sahattan. Yndha bhtni samgatni, ujjhpetvna bhtni, tamh hn apakkamti evamdsu napusakappayogo veditabbo. Gtbandhasukhattha ligavipallsoti ce? Tanna, yakkhdni mahbhtni ya gahanti, neva tesa tassa anto, na bahi hna upalabbhatti cuiyapadaracanyampi bhtasaddassa napusakaligattadassanatoti avagantabba. Mahbhtanti vuttappakra catubbidha mahbhtarpa. Tassa mahantaptubhvdhi kraehi mahbhtat veditabb. Katha? Mahanta bhtanti mahbhta, mykrasakhtena mahbhtena samantipi mahbhta, yakkhdhi mahbhtehi samantipi mahbhta, mahantehi ghsacchdandipaccayehi bhta pavattantipi mahbhta, mahvikrabhtantipi mahbhta. Eva mahantaptubhvdhi kraehi mahbhtat veditabb. Atrida suhupalakkhitabba
Punnapusakaligo ca, bhtasaddo pavattati;
paattiya gue ceva, gueyevitthiligako.
Bhta sambhtasadddi-naye paattivcak;
yojetabb tilige te, iti e yya visesato.
Bhto tihati, bhtni, tihanti, samao aya;
idni bhto, cittni, bhtni vimalni tu.
Vajh bht vadh es, iccudharanime;
vuttni suhu lakkheyya, ssanatthagavesako.
Bhavittanti vahitahna. Tahi bhavanti vahanti etthti bhavittanti vuccati, janitta me bhavitta me, iti pake avassayinti idametassatthassa sdhaka vacana.
Bhavitta iti bhvitta-nti ca pho dvidh may;
rassattadghabhvena, diho bhaggavajtake.
Bhnanti bhavana bhna vaddhi. Ahameva dsiy bhnahat, rao mahpatpassti, bhnahacca kata mayti ca idametassatthassa sdhaka vacana.
Bhavananti bhavanakriy. Atha v bhavanti vahanti ettha satt puttadhthi nnsampatthi cti bhavana vuccati geho, pettika bhavana mamti idametassatthassa sdhaka vacana. Geho gharaca vso, bhavanaca niketananti ida pariyyavacana. Parbhavananti avaddhimpajjana. Sambhavananti suhu bhavana. Vibhavananti ucchedo vinso v. Ptubhavananti pkaat sarpalbho iccevattho. vibhavananti paccakkhabhvo. Tirobhavananti paicchannabhvo. Vinbhavananti vinbhvo. Sotthibhavananti suvatthit. Paribhavananti pan han v. Abhibhavananti vidhamana. Adhibhavananti ajjhottharaa Anubhavananti paribhujana. Samanubhavananti suhu paribhujana. Paccanubhavananti adhipatibhvenapi suhu paribhujana. Niggahtantanapusakaliganiddeso.
Atthavibhvti atthassa vibhvanasla citta v a v kula v atthavibhvi. Eva dhammavibhvi. Ikrantanapusakaliganiddeso.
Gotrabhti paattrammaa mahaggatrammaa v gotrabhucitta. Tahi kmvacaragottamabhibhavati, mahaggatagottaca bhveti nibbattetti gotrabhti vuccati. Apica gotrabhti nibbnrammaa maggavthiya pavatta gotrabhua v sakhrrammaa v phalasampattivthiya pavatta gotrabhua. Tesu hi pahama puthujjanagottamabhibhavati, ariyagottaca bhveti, gottbhidhn ca nibbnato rammaakaraavasena bhavatti gotrabhti vuccati, dutiya pana sakhrrammaampi samna sevanapaccayabhvena sasampayuttni phalacittni gottbhidhne nibbnamhi bhvetti gotrabhti vuccati. Ida pivavatthna
Gotrabhuiti rassatta-vasena kathita pada;
napusakanti vieyya, acittdipekkhaka.
Gotrabhiti dghatta-vasena kathita pana;
pulligamiti vieyya, puggaldikapekkhaka.
Dghabhvena vutta tu, napusakanti no vade;
binduvanttare bhed, tayo iti hi bhsit.
krant ca dant, rassatta yanti ssane;
napusakatta patvna, sahabhu sghayyiti.
Cittena saha bhavatti cittasahabhu, cittena saha na bhavatti nacittasahabhu, rpa. Ukrantanapusakaliganiddeso. Niyatanapusakaliganiddesoya.
Aniyataligna niyatanapusakaligesu pakkhittna bhtaparbhtasadddna niddeso naynusrena suvieyyova. Icceva napusakaligna bhdhtumayna yathraha nibbacandivasena niddeso vibhvito. Icceva sabbathpi ligattayaniddeso samatto.
Ulliganena vividhena nayena vutta,
bhdhtusaddamayaligatika yadeta;
ligiya piyataraca suta suliga,
poso kare manasi ligaviduttamiccha.

Iti navage shakathe piakattaye byappathagatsu vina

Kosallatthya kate saddantippakarae

Bhdhtumayna tividhaligikna nmikarpna vibhgo

Catuttho paricchedo.