Adhiccasamuppannavdavaan
67. Adhicca yadicchaka ya kici kraa, kassaci vuddhipubba v vin samuppannoti attalokasaitna khandhna adhiccuppatti-krrammaa dassana tadkrasannissayena pavattito, tadkrasahacaritatya ca adhiccasamuppannanti vuccati yath mac ghosanti, kunt pacarantti ca imamattha dassento ha adhiccasamuppanno att ca loko cti dassana adhiccasamuppannanti. 68-73. Desanssanti desanya jehakabhvena gahaa, tena saayeva dhura katv bhagavat aya desan kat, na pana tattha aesa arpadhammna atthibhvatoti dasseti. Tenevha acittuppdti-di. Bhagav hi yath lokuttaradhamma desento samdhi paa v dhura karoti, eva lokiyadhamma desento citta saa v dhura karoti. Tattha yasmi samaye lokuttara jhna bhveti (dha. sa. 277) pacagiko sammsamdhi [d. ni. 3.355 (kha)] pacaiko sammsamdhi, [d. ni. 3.355 (ja); vibha. 2.804] paya cassa disv sav parikkh hontti (ma. ni. 1.271) tath yasmi samaye kmvacara kusala citta uppanna hoti, (dha. sa. 1) kicitto tva bhikkhu (pr. 146, 180) manopubbagam dhamm, (dha. pa. 1, 2; netti. 90; peako. 83) santi bhikkhave satt nnattaky nnattasaino, (d. ni. 3.332, 342, 357; a. ni. 9.24; cani. 83) na nevasansayatananti-dni suttni (d. ni. 3.358) etassa atthassa sdhakni dahabbni. Titthyataneti aatitthiyasamaye. Titthiy hi upapattivisese vimuttisaino, savirgvirgesu dnavnisasadassino v hutv asaasampatti nibbattetv akkhaabhmiya uppajjanti, na ssanik. Vyokasie parikamma katvti vyokasie pahamdni ti jhnni nibbattetv tatiyajjhne ciavas hutv tato vuhya catutthajjhndhigamya parikamma katv. Tenevha catutthajjhna nibbattetvti. Kasm panettha vyokasieyeva parikamma vuttanti? Vuccate yatheva hi rpapaibhgabhtesu kasiavisesesu rpavibhvanena rpavirgabhvansakhto arpasampattiviseso sacchikaryati, eva aparibyattaviggahatya arpapaibhgabhte kasiavisese arpavibhvanena arpavirgabhvansakhto rpasampattiviseso adhigamyatti ettha sa rogo sa gaoti-din (ma. ni. 3.24) dhi citta, dhibbate ta cittanti-din ca nayena arpappavattiy dnavadassanena, tadabhve ca santapatabhvasannihnena rpasampattiy abhisakharaa, rpavirgabhvan pana saddhi upacrena arpasampattiyo, tatthpi visesena pahamruppajjhna. Yadi eva paricchinnksakasiepti vattabba. Tasspi hi arpapaibhgat labbhatti? Icchitameveta kesaci avacana panettha pubbcariyehi aggahitabhvena. Yath hi rpavirgabhvan virajjanyadhammabhvamattena parinipphann, virajjanyadhammapaibhgabhte ca visayavisese ptubhavati, eva arpavirgabhvanpti vuccamne na koci virodho, titthiyeheva pana tass sampattiy paipajjitabbatya, tesaca visayapathesupanibandhanasseva tassa jhnassa paipattito dihivantehi pubbcariyehi catuttheyeva bhtakasie arpavirgabhvanparikamma vuttanti dahabba. Kica vaakasiesu viya purimabhtakasiattayepi vaapaicchyva paatti rammaa jhnassa lokavohrnurodheneva pavattito. Evaca katv visuddhimagge (visuddhi. 1.57) pathavkasiassa dsacandamaalpamvacanaca samatthita hoti, catuttha pana bhtakasia bhtappaicchyameva jhnassa gocarabhva gacchatti tasseva arpapaibhgat yuttti vyokasieyeva parikamma vuttanti veditabba. Idhevti pacavokrabhaveyeva. Tatthti asaabhave. Yadi rpakkhandhamattameva asaabhave ptubhavati, kathamarpasannissayena vin tattha rpa pavattati, katha pana rpasannissayena vin arpadhtuya arpa pavattati, idampi tena samnajtiyameva. Kasm? Idheva adassanato. Yadi eva kabakrhrena vin rpadhtuya rpena na pavattitabba, ki kraa Idheva adassanato. Api ca yath yassa cittasantnassa nibbattikraa rpe avigatataha, tassa saha rpena sambhavato rpa nissya pavatti, yassa pana nibbattikraa rpe vigatataha, tassa vin rpena rpanirapekkhatya kraassa, eva yassa rpappabandhassa nibbattikraa vigatataha arpe, tassa vin arpena pavatti hotti asaabhave rpakkhandhamattameva nibbattati. Katha pana tattha kevalo rpappabandho paccuppannapaccayarahito cirakla pavattatti paccetabba, kittaka v kla pavattatti codana manasi katv ha yath nma jiyvegukkhitto saroti-di, tena na kevalamgamoyeva ayamettha yuttti dasseti. Tattakameva klanti ukkasato paca mahkappasatnipi tihanti asaasatt. Jhnavegeti asaasampattiparikkhate kammavege. Antaradhyatti paccayanirodhena nirujjhati nappavattati. Idhti kmabhave. Katha pana anekakappasatasamatikkamena ciraniruddhato viato idha via samuppajjati. Na hi niruddhe cakkhumhi cakkhuviamuppajjamna dihanti? Nayidamekantato dahabba. Ciraniruddhampi hi citta samnajtikassa antarnuppajjanato anantarapaccayamatta hotiyeva, na bja, bja pana kamma. Tasm kammato bjabhtato rammadhi paccayehi asaabhavato cutna kmadhtuy upapattivia hotiyeva. Tenha idha paisandhisa uppajjatti. Ettha ca yath nma utuniymena pupphaggahae niyataklna rukkhna vekhe dinne vekhabalena na yath niymat hoti pupphaggahaassa, evameva pacavokrabhave avippayogena vattamnesu rprpadhammesu rprpavirgabhvanvekhe dinne tassa sampattivekhabalassa anurpato arpabhave asabhave ca yathkkama rparahit arparahit ca khandhna pavatti hotti veditabba. Nanu ettha jtisatasahassadasasavadna matthake, abbhantarato v pavattya asapavattiy vasena lbh-adhiccasamuppannikavdo lbhsassatavdo viya anekabhedo sambhavatti? Sacca sambhavati, anantaratt pana pannya asapapattiy vasena lbh-adhiccasamuppannikavdo nayadassanavasena ekova dassitoti dahabba. Atha v sassatadihisagahato adhiccasamuppannikavdassa sassatavde gato sabbo desannayo yathsambhava adhiccasamuppannikavdepi gahetabboti imassa visesassa dassanattha bhagavat lbh-adhiccasamuppannikavdo avibhajitv desito. Avassaca sassatadihisagaho adhiccasamuppannikavdassa icchitabbo sakilesapakkhe sattna ajjhsayassa duvidhatt. Tath hi vutta ahakathya sassatucchedadihi cti. Tath ca vakkhati ysa satteva ucchedadihiyo, ses sassatadihiyoti (d. ni. aha. 1.97-98). Nanu ca adhiccasamuppannikavdassa sassatadihisagaho na yutto. Ahahi pubbe nhosinti-divasena pavattanato, apubbasattaptubhvagghatt, attano lokassa ca sadbhvaghin ca sassatadihi atthitveva sassatisamanti pavattanato? No na yutto angate koi-adassanato. Yadipi hi aya vdo somhi etarahi ahutv santatya pariatoti (d. ni. 1.68) attano lokassa ca attakoiparmasanavasena pavatto, tathpi vattamnaklato pahya na tesa katthaci angate pariyanta passati, visesena ca paccuppannngataklesu pariyantdassanapabhvito sassatavdo. Yathha sassatisama tatheva hassatti. Yadi eva imassa vdassa, sassatavddnaca pubbantakappikesu sagaho na yutto angataklaparmasanavasena pavattattti? Na, samudgamassa attakohsikatt. Tath hi nesa samuppatti attasapubbenivsaehi, tappairpaknussavdippabhvitatakkanehi ca sagahitti, tath ceva savaita. Atha v sabbattha appaihataena vdivarena dhammassmin niravasesato agatica gatica yathbhta saya abhi sacchikatv pavedit et dihiyo, tasm yvatik dihiyo bhagavat desit, yath ca desit, tath tathva sannihnato sampaicchitabb, na ettha yuttivicra ktabb buddhavisayatt. Acinteyyo hi buddhavisayoti.
Dutiyabhavravaan nihit.