1. Sambodhivaggo

1-2. Sambodhisuttdivaan

1-2. Navakaniptassa pahamadutiyesu natthi vattabba.

3. Meghiyasuttavaan

3. Tatiye (ud. aha. 31) meghiyoti tassa therassa nma. Upahko hotti paricrako hoti. Bhagavato hi pahamabodhiya upahk anibaddh ahesu. Ekad ngasamalo, ekad ngito, ekad upavo, ekad sunakkhatto, ekad cundo samauddeso ekad sgato, ekad meghiyo, tadpi meghiyattherova upahko hoti. Tenha tena kho pana samayena yasm meghiyo bhagavato upahko hotti.
Kimikyti kakimna bahulatya kimikti laddhanmya nadiy. Jaghvihranti ciranisajjya jaghsu uppannakilamathavinodanattha vicaraa. Psdikanti aviraarukkhatya siniddhapattatya ca passantna pasda vahatti psdika. Sandacchyatya manuabhmibhgatya ca anto pavihna ptisomanassajananahena citta rametti ramaya. Alanti pariyatta, yuttantipi attho. Padhnatthikassti padhnena bhvannuyogena atthikassa. Yasm so padhnakamme yutto padhnakammiko nma hoti, tasm vutta padhnakammikassti. gaccheyyhanti gaccheyya aha. Therena kira pubbe ta hna anuppaipiy paca jtisatni ra eva sat anubhtapubba uyyna ahosi, tenassa dihamatteyeva tattha viharitu citta nami.
Yva aopi koci bhikkhu gacchatti ao kocipi bhikkhu mama santika yva gacchati, tva gamehti attho. Koci bhikkhu dissattipi pho, gacchattipi pahanti, tath dissattipi. Natthi kici uttari karayanti catsu saccesu cathi maggehi paridna soasanna kiccna katatt abhisambodhiy v adhigatatt tato aa uttari karaya nma natthi. Catsu saccesu catunna kiccna katattti ida pana maggavasena labbhabhna bheda anupekkhitv vutta. Atthi katassa paicayoti mayha santne nipphditassa sldidhammassa ariyamaggassa anadhigatatt tadattha puna vahanasakhto paicayo atthi, icchitabboti attho.
Tividhanakaparivroti mahantitthiyo majjhimitthiyo atitaruitthiyoti eva vadhkumrikakavatthhi tividhhi nakitthhi parivuto. Akusalavitakkehti yathvuttehi kmavitakkdhi. Apare pana tasmi vanasae pupphaphalapallavdsu lobhavasena kmavitakko, kharassarna pakkhi-dna saddassavanena bypdavitakko, leu-dhi tesa vihehandhippyena vihisvitakko. Idhevha vaseyyanti tattha spekkhatvasena v kmavitakko, vanacarake tattha tattha disv tesu cittadubbhanena bypdavitakko, tesa vihehandhippyena vihisvitakko tassa uppajjatti vadanti. Yath tath v tassa micchvitakkappavattiyeva acchariyakraa. Acchariya vata, bhoti garahaacchariya nma kireta Yath yasm nando bhagavato valiyagatta disv avoca acchariya, bhante, abbhuta, bhanteti (sa. ni. 5.511). Samparivritti voki. Attani garumhi ca ekattepi bahuvacana dissati. Anvsattotipi pho. Kasm panassa bhagav tattha gamana anujni? Ananutopi cya ma ohya gacchissateva, paricrakmatya mae bhagav gantu na detti cassa siy aathatta, tadassa dgharatta ahitya dukkhya savatteyyti anujni.
Eva tasmi attano pavatti rocetv nisinne athassa bhagav sappyadhamma desento aparipakkya, meghiya, cetovimuttiyti-dimha. Tattha aparipakkyti paripka appattya. Cetovimuttiyti kilesehi cetaso vimuttiy. Pubbabhge hi tadagavasena ceva vikkhambhanavasena ca cetaso vimutti hoti, aparabhge samucchedavasena ceva paippassaddhivasena ca. Sya vimutti heh vitthrato kathitva, tasm tattha vuttanayena veditabb. Tattha vimuttiparipcanyehi dhammehi saye paripcite sodhite vipassanya maggagabbha gahantiy paripka gacchantiy cetovimutti paripakk nma hoti, tadabhve aparipakk.
Katame pana vimuttiparipcany dhamm? Saddhindriydna visuddhikaraavasena pannarasa dhamm veditabb. Vuttaheta
Assaddhe puggale parivajjayato, saddhe puggale sevato bhajato payirupsato, pasdanye suttante paccavekkhato imehi thkrehi saddhindriya visujjhati.
Kuste puggale parivajjayato, raddhavriye puggale sevato bhajato payirupsato, sammappadhne paccavekkhato imehi thkrehi vriyindriya visujjhati.
Muhassat puggale parivajjayato, upahitassat puggale sevato bhajato payirupsato, satipahne paccavekkhato imehi thkrehi satindriya visujjhati.
Asamhite puggale parivajjayato, samhite puggale sevato bhajato payirupsato, jhnavimokkhe paccavekkhato imehi thkrehi samdhindriya visujjhati.
Duppae puggale parivajjayato, paavante puggale sevato bhajato payirupsato, gambhraacariya paccavekkhato imehi thkrehi paindriya visujjhati.
Iti ime paca puggale parivajjayato, paca puggale sevato bhajato payirupsato, paca suttante paccavekkhato imehi pannarasahi krehi imni pacindriyni visujjhantti (pai. ma. 1.185).
Aparehipi pannarasahi krehi imni pacindriyni visujjhanti. Aparepi pannarasa dhamm vimuttiparipcany. Saddhpacamni indriyni, aniccasa anicce, dukkhasa dukkhe, anattasa, pahnasa, virgasati im paca nibbedhabhgiy sa, kalyamittat, slasavaro, abhisallekhat, vriyrambho, nibbedhikapati. Tesu veneyyadamanakusalo satth veneyyassa meghiyattherassa ajjhsayavasena idha kalyamittatdayo vimuttiparipcanye dhamme dassento paca dhamm paripakkya savattantti vatv te vitthrento idha, meghiya, bhikkhu kalyamitto hotti-dimha.
Tattha kalyamittoti kalyo bhaddo sundaro mitto etassti kalyamitto. Yassa sldiguasampanno aghassa tt hitassa vidhtti eva sabbkrena upakro mitto hoti, so puggalo kalyamittova. Yathvuttehi kalyapuggaleheva sabbiriypathesu saha ayati pavattati, na vin tehti kalyasahyo. Kalyapuggalesu eva cittena ceva kyena ca ninnapoapabbhrabhvena pavattatti kalyasampavako. Padattayena kalyamittasasagge dara uppdeti. Aya kalyamittatsakhto brahmacariyavsassa dibhvato sabbesaca kusaladhammna bahukratya padhnabhvato ca imesu pacasu dhammesu dito vuttatt pahamo anavajjadhammo avisuddhna saddhdna visuddhikaraavasena cetovimuttiy paripakkya savattati. Ettha ca kalyamittassa bahukrat padhnat ca upahamida, bhante, brahmacariyassa yadida kalyamittatti vadanta dhammabhagrika m heva, nandti dvikkhatu paisedhetv sakalameva hida, nanda, brahmacariya yadida kalyamittat kalyasahyatti disuttapadehi (sa. ni. 1.129; 5.2) veditabb.
Puna caparanti puna ca apara dhammajta. Slavti ettha kenahena sla? Slanahena sla Kimida slana nma? Samdhna, kyakammdna suslyavasena avippakiatti attho. Atha v upadhraa, jhndikusaladhammna patihnavasena dhrabhvoti attho. Tasm sleti, slatti v sla. Aya tva saddalakkhaanayena slaho. Apare pana siraho slaho, stalaho, slahoti niruttinayena attha vaenti. Tayida priprito atisayato v sla assa atthti slav, slasampannoti attho.
Yath ca slav hoti slasampanno, ta dassetu ptimokkhasavarasavutoti-di vutta. Tattha ptimokkhanti sikkhpadasla. Tahi yo na pti rakkhati, ta mokkheti moceti pyikdhi dukkhehti ptimokkha. Savaraa savaro, kyavchi avtikkamo. Ptimokkhameva savaro ptimokkhasavaro, tena savuto pihitakyavcoti ptimokkhasavarasavuto. Idamassa tasmi sle patihitabhvaparidpana. Viharatti tadanurpavihrasamagibhvaparidpana. cragocarasampannoti heh ptimokkhasavarassa upari visesna yogassa ca upakradhammaparidpana. Aumattesu vajjesu bhayadassvti ptimokkhaslato acavanadhammatparidpana. Samdyti sikkhpadna anavasesato dnaparidpana. Sikkhatti sikkhya samagibhvaparidpana. Sikkhpadesti sikkhitabbadhammaparidpana.
Aparo nayo kilesna balavabhvato ppakiriyya sukarabhvato puakiriyya ca dukkarabhvato bahukkhattu apyesu patanasloti pt, puthujjano. Aniccatya v bhavdsu kammavegukkhitto ghaiyanta viya anavahnena paribbhamanato gamanasloti pt. Maraavasena v tamhi tamhi sattanikye attabhvassa patanaslo v pt, sattasantno, cittameva v. Ta ptina sasradukkhato mokkhetti ptimokkha. Cittassa hi vimokkhena satto vimuttoti vuccati. Vuttahi cittavodn visujjhantti (sa. ni. 3.100), anupdya savehi citta vimuttanti (mahva. 28) ca.
Atha v avijjdihetun sasre patati gacchati pavattatti pti. Avijjnvarana sattna tahsayojanna sandhvata sasaratanti (sa. ni. 2.124) hi vutta. Tassa ptino sattassa tahdisakilesattayato mokkho etenti ptimokkha.
Atha v pteti vinipteti dukkheti pti, citta. Vuttahi cittena nyat loko, cittena parikassatti (sa. ni. 1.62). Tassa ptino mokkho etenti ptimokkha. Patati v etena apyadukkhe sasradukkhe cti pti, tahdisakileso. Vuttahi tah janeti purisa (sa. ni. 1.55). Tahdutiyo purisoti (a. ni. 4.9; itivu. 15, 105) ca di. Tato ptito mokkhoti ptimokkha.
Atha v patati etthti pti, cha ajjhattikabhirni yatanni. Vuttahi chasu loko samuppanno, chasu kubbati santhavanti (su. ni. 171). Tato cha-ajjhattikabhiryatanasakhtato ptito mokkhoti ptimokkha. Atha v pto vinipto assa atthti pt, sasro. Tato mokkhoti ptimokkha. Atha v sabbalokdhipatibhvato dhammissaro bhagav patti vuccati, muccati etenti mokkho, patino mokkho tena paattattti patimokkho, patimokkho eva ptimokkha. Sabbaguna v mlabhvato uttamahena pati ca so yathvuttenatthena mokkho cti patimokkho, patimokkho eva ptimokkha. Tath hi vutta ptimokkhanti dimeta mukhameta pamukhametanti (mahva. 135) vitthro.