Samdhiniddesa
Ape pina dhammo
153. Upuindun ntha, divpi saha sagam;
vinidd sampamodanti, mae kumudin tava.
153. Uiccdi. Nthti lokattayekapaisaraabhtatya bhagavanta lapati. Tava uromadhtusakhtena puindun saha sagam sayogena kumudin kumudiniyo kumudkar divpi vinidd vigatasopp sampamodanti mae suhuyeva pamodantti parikappemti. Ettha pidhammassa suratarpassa sagamassa viniddya sampanassa ca apini ropitapumbhve upuindumhi, tath ropita-itthibhvsu kumudinsu lokasmnurodhena samdhnato soya pasiddho dhammo samdhti vuccati. Tadabhidhy saddo ca upacrato atthnugmitt saddikavohra dasseti, evamuparipi yathyoga.
153. Tesu pidhammasamdhino udharaamdisati uiccdin. Ntha tava tuyha upuindun uromamaalasakhtapuacandena saha sagam aamaasamavyahetun kumudin keravkarasakht kumudiniyo divpi vinidd vikasit sampamodanti mae atisantuh hontti kappemti indusampamodo sahasaddena yate. Ettha pidhammasakhto suratasagamo ca niddpagamo ca sampamodanacti tia upuindukumudinsakhtesu apesu lokavohrnatikkamma buddhiy ropanena pidhammato pasiddh tayo atth idha samdhayo nma, tappaipdakaganthopi atthnugmitt tadupacrena samdhti dahabbo. Puo ca so indu ceti ca, u eva puindu cti ca, vigat nidd yehti ca viggaho.
Nirpe rpayuttassa
154. Dayrasesu mujjant, janmatarasesviva;
sukhit hatados te, ntha pdambujnat.
154. Dayiccdi. Ntha te pdambujesu nat pamavasena jan tilokakuharapavattino satt amatarasesviva pysarasesu viya dayrasesu karurasesu guesu. Sigrdo vise vriye, gue rge drave rasoti [amarakosa 3.3.226] hi nighau. Mujjant nimujjamn hat nah dos vtdayo amatapakkhe, aattha tu hat nah dos rgdayo yesanti viggaho, tatoyeva sukhit sukha kyikacetasikasukha it patt gatti attho.
154. Idni rpadhammasamdhino udharaa uddisati dayiccdin. Ntha te tava pdambujnat caraapadume paat jan devamanuss amatarasesu iva sudhjalesu viya dayrasesu anaasdhraakaruguesu mujjant nimujjamn hatados vinahavtapittdayo vinahargdidos v sukhit tatoyeva ajarmarasakhtasukha it pattti. Ettha rpayuttajale labbhamna mujjana nirpe daygue ropita hoti. Day eva ras guti ca, amat eva rasti ca, hat vtdayo rgdayo v dos yesanti ca, pdni eva ambujnti ca, tesu natti ca viggaho.
Sigrdovise vriye, gue rge draverasoti [amarakosa 3.3.226] ettha rasasaddo guajalesu vattati.
Nirase sarasassa
155. Madhurepi gue dhra, nappasdanti ye tava;
kdismanaso vutti, tesa khragunabho [he (s.)].
155. Madhureccdi. Dhiy ratti dhro, bho dhra tava madhurepi manoharepi gue karudike ye nappasdanti pasda na karonti, khraguna amadhuraguna tesa janna manaso vutti cittappavatti kdisti kimiva dissati, na viyate disti. Yato tdisaguvabodhaparammukh mohandhakrasambandhitti.
155. Idni sarasadhammasamdhino udharaamuddisati madhuriccdin. Bho dhra tava te madhure api gue pakatisundare karupaguepi ye hndhimuttik jan nappasdanti, khraguna amadhuraguna tesa janna manaso vutti cittappavatti kdis katha ruhati. Dhiy rati pavattatti ca, k viya s dissatti ca, khr gu yesanti ca viggaho. Ettha samdhi nma rasahne ropitarasayuttadhammabhta madhurakhraguadvaya.
Adrave dravayuttassa
156. Sabbatthasiddha caka-puapeyy mahgu;
dis samant dhvanti, kundasobhsalakkha.
156. Sabbatthasiddhiccdi. Sabbatthasiddhassa mahmunino cakapuena peyy ptabb kundasobhsalakkha kundakusumassa sobhsavant jutivijambhino mahgu samant parito dis disantni dhvanti.
156. Idni dravayuttasamdhino udharaamuddisati sabbatthiccdin. Sabbatthasiddha sabbakicce parinipphanna, nipphannehi sabbatthehi v samanngata he tathgata tava cakapuapeyy cakapuena ptabb kundasobhsalakkha kundasobhhi samnalakkha kundasobhsadis v mahgu sakhymahantatt nubhvamahantatt v mahant v arahattdayo gu samant samantato dis dasadissu dhvantti. Ettha dravayuttaguabhto cakapuapeyyabhvo dravarahite gue ropito samdhi nma hoti. Sabbe ca te atth ceti ca, te siddh yasseti ca, cakameva puamiti ca, tena peyyti ca, mahant ca te gu ceti ca, kundna sobhti ca, thi samna lakkhaa yesanti ca viggaho.
Akattari kattut
157. Mrribalavissah, kuh nnvidhyudh;
lajjamnavesena, jina pdnat tava.
157. Mriccdi. Mroyeva ari sattti mrr, tena, balena attano sattiy, tassa v balena senya vissah abhimukha chait nnvidh anekappakr yudh bhindivdayo kuh [bheivldayo (ka.)] pariccattatikhiabhv tyeva kuhabhvappattiy lajjamn lokappattnubhvnamamhkampi evarpa jtanti lajjant aavesena katha nma pare amhe na jneyyunti attano vudhavesa parivattitv kusumavesena, jinti mantana, tava pdnat pdesu sannat.
157. Idni kattudhammasamdhino udharaamuddisati mrriccdin. He jina mrribalavissah mrasattun attano sattiy vissah, mrrino v senya vissah abhimukhe ptit nnvidhyudh anekappakrabhindiva-ususattitomardayo vudh kuh atikhi lajjamn kasm eva lokapasiddhnubhvnamamhkampi disa vippakramahosti lajjant aavesena kathamamhe pare na jneyyunti vudhavesa hitv tadaabhtena pupphavesena tava pdnat pdasampe nat ahesunti. Ettha kattudhammabhta lajjanaca aavesena parivattanaca nataceti ime lajjandna akattubhtesu visayesu ropit samdhayo nma honti. Mro eva arti ca, balena vissahti ca, mrrin balavissahti ca mrrino bala senti ca, tena vissahti ca, nn anekavidh pakr yesanti ca, aesa vesoti ca, ao ca so veso cti ca, pdesu natti ca viggaho.
Kahinassa asarre
158. Munindabhum klo-
dito bodhodaycale;
saddhammarasin bhti,
bhindamandhatama para.
158. Munindaiccdi. Bodho sabbautaasadiso soyeva v udaycalo udayapabbato tasmi kle rattipariyante abhinikkhantasamaye udito ptubhto munindo munindasadiso soyeva v bhum sriyo andhatama andhakra moha v para accantameva saddhammarasin saddhammasadisena saddhammasakhatena v rasin bhinda padlento bhti sobhatti.
158. Idni kahinadhammasamdhino udharaamuddisati munindiccdin. Bodhodaycale sabbautaasadise sabbautaasakhte v udayapabbate klodito rattikkhaye mraparjitasamaye v udito ptubhto munindabhnum munindasadiso munindoyeva v sriyo andhatama pakatighanandhakra bahalamohandhakra saddhammarasin saddhammasadisena saddhammabhtena v kiraena paramatisayena bhinda padlento bhti sobhatti. Ettha thaddhadhammabhta bhedana asarrabhte andhakre buddhiy ropita samdhi nma hoti. Munna indoti ca, soyeva bhnumti ca, bodho eva udaycaloti ca, saddhammo eva rasti ca viggaho.
159. Vamanuggirandyeta, guavutyapariccuta;
atisundaramaa tu, kma vindati gmmata.
159. Koci dhammo amukhyavisaye bandhe sobhate, na mukhyavisayeti dassanto ha vamanaiccdi. Vamanaca uggiranaca, disaddena virecandipariggaho. Eta yathvutta gu padhnetar pasiddhavisay visayantarapariggahalakkha vutti payogarp, tato apariccuta aparigaita santa amukhyabhta atisundara accantamanoharamalakrarpatt, aa tu itara pana mukhyanti vutta hoti. Kma ekantena gmmata asabbhasabhva bandhe tassnucitabhvato vindati pailabhati pasavatti attho.
159. Idni imesuyeva pidhammdsu koci dhammo amukhyavisaye payutto pasattho, mukhyavisaye payutto apasatthoti dassento vamanuggiccdimha. Eta vamanuggirandi vamana-uggiranavirecandika guavutyapariccuta amukhyapayogato agaita amukhyabhta atisundara sabbesa atipiya hoti, aa tu uttato byatireka mukhyavisaye payutta vamanuggirandika pana kma ekantena gmmata sabhva-appiyagmmadosata vindati sevatti. Vamanaca uggiranaceti ca, tni dni yasseti ca, gu appadhn vuttti ca, tato apariccutanti ca viggaho.
160. Kantna vamanabyj, munipdanakhval;
candakant pivantva, nippabha ta karontiyo.
160. Udharati kantnamiccdi. Munino sammsambuddhassa pdanakhna val seiyo kantna attano nirantara nissarantna sobhvisesna vamanabyj uggiranalesena candakant candacchaviyo sabbattha patthaatt pivantva pna karontti takkemi. Kdis viyti parikappanbjamha nippabhanti-di. Ta canda nippabha pabhvirahita karontiyo vidahamn. Idahi kappanbja yato nakhasobhliganena candassa sobhvato nippabhatta passitv mahattaca tass nakhvaliyo candakant pivantti parikappeti kantnaca vamanabyja.
160. Ihavisaye payuttavamanuggirandnamudharaamuddisati kantnamiccdin. Munipdanakhval munipdanakhaseiyo kantna attano candamarcisadisasobhna vamanabyj uggiranalesena ta nimmalacanda nippabha karontiyo attano sabbattha patthaatt nippabha karontiyo candakant candarasiyo pivanti mae. Nakharasna sabbattha patthaatt sappabhasspi candassa nippabhattaca nakharasna adhikattaca disv candakant pivanti iveti nakhvalna candakantipivanaca sakakantivamanaca pakati na hoti, byjamiti kavin parikappita hoti. Ettha bhattasitthdimukhyavisayato aakantisakhata-amukhyavisaye payutta vamana guavuttti tabba. Vamanameva byjamiti ca, munino pdti ca, tesu nakhti ca, tesa valiyoti ca, candassa kantiyoti ca, niggato pabhhti ca viggaho.
161. Acittakattuka rujha-micceva guakamma ta [guakammaka (s.)] ;
sacittakattuka peta, guakamma yaduttama.
161. Yathvutta nigameti acittaiccdin. Icceva acitto katt yassa ta acittakattuka. Guo kamma yassa ta guakamma. Taca vamandi rujhamatimanohara bhavati bandhocitatt. Nakhvaliyo hi acittakattro, kantiyo guakammanti vamanamatrtisundara. Nedameva rujhanti ha sacittaiccdi. Eta vamandika sacittakattukampiyadiguakamma, uttama seha bandhocitatt.
161. Anantarodharaassa pasatthattaca kammani gue sati sacittakattukavamandikaca ihamiti dassento acittakattukamiccdimha. Icceva imin pakrena acittakattuka nakhvalisakhta-aviakakattuvanta guakamma nakhakantisakhta-appadhnakammavanta vamandika rujha racanya ucitatt rucijanaka hoti, eta vamandika sacittakattukampi saviakakattuvantampi yadi guakamma amukhyakamma ce, uttama visihameva, kantnanti bhvasambandhe chahiy satipi vamanakriyya kammatta ntivattati. Natthi citta yesanti ca, acitt kattro yassti ca, guo kamma yasseti ca, saha cittena vattamnoti ca vkya. Iti nidassane eva pakre nipto, atha v vacanavacanyna [vacanavacanydna (ka.)] nigamrambhe niptasamudyo.
162. Uggirantova sa sneha-rasa jinavaro jane;
bhsanto madhura dhamma, ka na sampaye jana.
162. Tadudharati uggirantovti-din. So jinavaro jane sakalasattanikye sneharasa attano pemasakhta anurga uggirantova vamanto viya madhura atipata dhamma bhsanto ka jana na sampaye, sabbameva sampeti. Ettha jinavaro katt sacitto, sneharaso guakamma.
162. Idni sacittakakattupakkhe udharaamuddisati uggirantoccdin. So jinavaro jane sakalasattanikye sneharasa attano pemasakhta-anurga uggiranto iva vamanto viya madhura dikalydibhvena pata dhamma saddhamma bhsanto desento yathsaya vadanto ka jana kdisa puggala na sampaye, peti evti. Ettha uggirana jinavarasakhatasacittakakattuvantampi sneharasasakhta-amukhyakammayuttatt pasattha hoti. Sneho eva raso anurgoti viggaho.
163. Yo saddasatthakusalo kusalo nighau-
chando-alakatisu niccakatbhiyogo;
soya kavittavikalopi kavsu sakhya-
mogayha vindati hi kittimamandarpa.
Iti sagharakkhitamahsmipdaviracite
Subodhlakre
Guvabodho nma tatiyo paricchedo.
163. Ganthantarhitavsanya, tadanubandhapaibhne cvijjamnepi sutena abhiyogabalena kavit kitti ca tadanugat samupalabbhatti samanussati yoiccdin. Saddasatthe bykarae kismici idameveti niyambhv kusalo cheko nighaumhi abhidhnasatthe ca chandasi vuttijtippapacapaksakachandovicitisatthe ca alakatisu alakrasatthe ca kusalo na kevala saddasattheyeva, atha ca pana niccamanavarata div ca ratto ca kato abhiyogo vymo racanvisaye yassa soya kavittavikalopi bandhakaraasakhtakaviguaparihnopi kavsu kaviguopetesu sakhya gaana ogayha pailabhitv amandarpa atibahu kitti parisuddhabandharacanlakkhaa tappabhava khyta vindati pailabhatevti.
Iti subodhlakre mahsminmikya
Subodhlakrakya
Guvabodhaparicchedo tatiyo.
163. Idni uddesakkamena saddlakre niddisitv bykaraanighauchandoparivrite imasmi nirantarbhiyogo ihalokiydimahantayasassa kraamiti sissnamanussanto yo saddasatthakusaloccdimha. Yo theranavamajjhimesu koci saddasatthakusalo saddnussanabykaraavisaye pakatipaccaydivibhgakappanya cheko nighauchando-alakatsu abhidhnachando-alakrasatthesupi kusalo tatavibhgabuddhna paipdanena cheko niccakatbhiyogo dhraamanasikravasena nicca katussho hoti. So aya appamd kavittavikalopi pakatisiddhakabbaracanaguarahitopi kavsu sakhya kabbakattsu gaana ogayha kabbakaraakkaradipakrena oghetv ta gaana ppuitv amandarpa anappakasabhva atibahu kitti niddosa sattharacanalakkhaa puasacaya, tappabhava pasiddhi v vindati labhatevti. Yathvuttasatthesu abhiyogo bandhassa ekantakraameva. Vutta hi
Sbhvik ca paibh,
sutaca bahunimmala;
amando cbhiyogoya,
hetu hotiha bandhaneti [kbydsa 1.103].
Tattha sbhvik sabhvasiddh paibh ca pa ca bahu nimmala anappaka nijjaa sutaca amando abhiyogo ca anappako abhyso ceti ayameso sabbopi iha bandhane imissa kabbaracanya hetu hoti kraa bhavatti. Sadde ssati ettha etenti imasmi atthe tappaccayaca tassa thdesaca katv saddasatthanti tabba, saddasatthe kusaloti ca, nighau ca chando ca alakati alakraceti ca viggaho, ettha alakatisaddo satthpekkhya napusako hoti, nicca kato abhiyogo asseti ca, kavino bhvoti ca, tena vikaloti ca, amanda rpa sabhvo yasseti ca vkya.
Iti subodhlakranissaye
Tatiyo paricchedo.