Katha kltipattiy angatavacana bhavati? Cirampi bhakkho abhaviss, sace na vivadmase. Assaka anaguha, siglo harati rohitaitiv, sace nanda nlabhiss mtugmo tathgatappavedite dhammavinaye agrasm anagriya pabbajja, cirahitika nanda brahmacariya abhavissti iti v, aya agulimlassa mt agulimla nessmti gacchati, sace samgamissati, agulimlo agulisahassa pressmti mtara mressati. Sacha na gamissmi, mahjniko abhaviss iti v eva kltipattiy angatavacana bhavati Kaccyane pana yebhuyyena attappavatti sandhya kltipattivibhattiy attaklikat vuttti dahabba.
Kaccyanepi v es, kltipattik pana;
angatepi hotti, ayamatthopi dissati.
Appaccakkhe parokkhya-tte iti hi lakkhae;
santepyattaggahae, anapekkhiya ta ida.
Angate bhavissant, iti suttassanantara;
kltipattivacan, angatnukahana;
tasm aniyata kla, kltipattika vin.
Attngatapaccu-ppannikhi vibhattihi;
sattam sattamyeva, bhavate na tu aham.
Pacamsattamna tu, paccuppannavibhattiya;
sagahanatthametsa, majjhe chah na vuccati.
Tath paca updya, bhavitabbaca chahiy;
pacamiy tu s es, chahti na samrit.
Chahbhvamhi santepi, pacamti vaco pana;
pacamiy vibhattiy, paccuppannavibhattiya.
Sagahanattha vuttanti, vitabb vibhvin;
pacami tu updya, sattamiy vibhattiy.
Chahiy ca bhavitabba, na s chahti rit;
chahi pana updya, sattamtveva rit.
Majjhe chahi adassetv, eva tu kathanampi ca;
sattamiy vibhattiy, paccuppannavibhattiya;
sagahanattha vuttanti, adhippya vibhvaye.
Sabhvo hesa vatthna, gambhratthesu attano;
yena kenackrena, adhippyassa pana.
Yajjeva pahamatte-ngate ca vibhattiyo;
vatv tato paccuppanne, kathetabb vibhattiyo.
Kaccyanavhaye ganthe, kasm eva na bhsit;
paccuppannavibhatyova, kasm dimhi bhsit?
Yasm vadanti vohra-pathe etva pyato;
tasm bahuppayogatta, hotetsa vibhattina.
dobahuppayogova, kathetabboti yato;
paccuppannamhi sambht, vibhatyovdito mat.
Attngata vatv, paccuppanne tato para;
yasm vuttamhi lokasmi, hoti vcsilihat.
Tasm silihakathane, attdimapekkhiya;
pacam sattam cet, vattamnyanantara;
sagahanatthamakkht, paccuppannavibhattisu.
Ettha hi yath mtpitaroti vutte silihakathana hoti, tasmiyeva vacane vipariyaya katv samsavasena pitmtaroti vutte silihakathana na hoti, tasm tdis saddaracan apjany, pit mt ca me dajjunti pho pana bysavasena yathicchitappayogatt pjanyo, evameva attngatapaccuppannanti vutte silihakathana hoti, attapaccuppannngatanti evamdin vutte silihakathana na hoti, tasm tdis saddaracan apjany siy. Attramma paccu-ppannngatagocarti vacana pana gthbandhasukhattha yathicchitappayogatt pjanyameva. Ayamettha pi veditabb Yakici rpa attngatapaccuppannanti ca,
Ekyana jtikhayantadass,
magga pajnti hitnukamp;
etena maggena atasu pubbe,
tarissanti ye ca taranti oghanti ca,
Ye cabbhatt sambuddh, ye ca buddh angat;
ye cetarahi sambuddh, bahna sokansak.
Sabbe saddhammagaruno, vihasu viharanti ca;
athopi viharissanti, es buddhna dhammatti ca
Evamanekesu saddappayogesu. Idha yathicchitappayogavasena attngatapaccuppannakliksu ahasu vibhattsu tisso paccuppannaklik vibhattiyo dimhi kathit, taca kathana tsaeva vohrapathe yebhuyyena pavattito bahuppayogatpanattha. Tsu pana dvinna vibhattna pacamsattamtisa silihakathanicchya kamena vattabb, attngataklik vibhattiyo apekkhitv kat. Icceva
Yathicchitappayogena, paccuppannavibhattiyo;
tidh katvna dimhi, kaccnena udrit.
dimhi kathana taca, tsa pyena vuttito;
bahuppayogabhvassa, panatthanti niddise.
Attdimapekkhitv, silihakathane dhuva;
pacam sattamicceva, dvinna nma katanti ca;
kltipatti vajjetv, ida vacanamrita.
Yadi eva aya doso, pajjati na sasayo;
iti ce koci bhseyya, atthe akusalonaro.
Teklikkhytapade kltipattiy pana;
asagahova hotti, tannti paisedhaye.
Teklikkhytapade, na no kltipattiy;
iho asagaho tattha, sagahoyeva icchito.
Pacamsattamsa, kltipattika pana;
vibhattimanapekkhitv, kat icceva no mati.
Nnnaya gahetvna,
paccetabba tu srato;
yya eso ruto attho,
tasm es na dubbal.
Attho labbhati psaso,
yattha yattha yath yath;
tath tath gahetabbo,
tattha tattha vibhvin.
Vuttaheta abhidhammakya yattha yattha yath yath attho labbhati, tattha tattha tath tath gahetabboti.
Pacamsattamsa, rhsati kecana;
na paneva gahetabba, ajnitv vadanti te.
Nes purisasadi, jhala sadayo viya;
rhiy bhsit sa, bhtenatthena bhsit.
Upanidhya paatti, es sa yato tato;
anvatthasa hapit, porehti lakkhaye.
Icceva klachakka tu, sakhepena tidh mata;
etamatthahi sandhya, ya tiklanti bhsita.
Ayamettha klachakkasagaho.
Eva tidh catudh v, chadh vpi sumedhaso;
klabheda vibhveyya, klahi vibhvita.
Attngata kla, visu kltipattika;
gahetv pacadh hoti, evacpi vibhvaye.
Ettha nayova ajjhatta-bahiddh vti piya;
attngatakl, vibhatti samudrit.
Icceva sabbathpi klasagaho samatto. Idni vina atthaggahae kosallajananattha pakaraantaravasenapi imasmi pakarae vattamnnantara vuttna attiparikappaklikna pacamsattamtisakhtna dvinna vibhattna paipihapane pakaraasasandana kathayma ktantappakaraasmihi sakkatabhsnurpena dasadh khytavibhattiyo hapit, kaccyanappakarae pana mgadhabhsnurpena ahadh hapit, niruttiyaca pana mgadhabhsnurpeneva attngatapaccuppannattiparikappakltipattivasena chadh hapit. Tesu hi ktante vattamn, sattam, pacam, hiyyattan, ajjatan, parokkh, svtan, s, bhavissant, kriytipatti cti dasadh vibhatt. Kaccyane pana vattamn, pacam, sattam, parokkh, hiyyattan, ajjatan, bhavissant, kltipatti cti ahadh vibhatt. Iti etesu dvsu ktantakaccyanesu vibhattiyo visadisya paipiy hapit. Kicpettha visadis paipi, tathpet niruttiya vuttttdiklavibhgavasena ekato sasandanti samenti kici visesa hapetv. Katha Ktante tva hiyyattan ajjatan parokkh cti im tisso ekantena attaklik, svtan s bhavissanti cti im tisso ekantena angataklik, vattamn ekyeva paccuppannaklik, sattam pana pacam ca paccuppannngataklavasena dviklik ajja pua kareyya, svepi kareyya. Ajja gacchatu, sve v gacchatti payograhatt. Kriytipatti aniyataklik so ce hiyyo yna alabhiss, agacchiss. So ce ajja anatthagate sriye yna alabhiss, agacchiss. So ce sve yna alabhiss, agacchissti payograhatt. Eva asakarato vavatthapetabba. Eva vavatthapetv ayamamhehi vuccamno nayo sdhuka sallakkhetabbo. Katha? Hiyyattanajjatanparokkhsvtanysbhavissantivasena ekantttngataklik vibhattiyo cha, vattamnavasena ekantapaccuppannaklik vibhatti ekyeva, s paipiy gaiyamn sattama hna bhajati. Eva etasmi vattamnsakhte sattamahne pakkhipitu niruttinayena parikappaklikti sakha gata satthanayena paccuppannngatakliktivattabba eka vibhatti sattambhtya vattamnya samnahnatt sattamsaa katv hapesi. Tato punadeva svtanysbhavissantivasena ekantngataklik tisso vibhattiyo gaetv ta paccuppannngataklika sattamti laddhasaa vibhatti angataklikabhvena thi thi saddhi samnahnatt catuttha katv niruttinayena attiklikti sakha gata satthanayena paccuppannngataklikti vattabba eka vibhatti pacanna sakhyna praena pacamsaa katv hapesi. Kriytipattiy pana aniyataklikatt ta vajjetv aya vinicchayo kato, so ca kho niruttinayayeva nissya. Aya tva ktante vattamnnantara vuttna sattampacamna anvatthasaa icchantna amhka ruci, es saddhammavidhi garhi appaikkosit anumat sampaicchit evameva vuso, evameva vusoti. Veyykaraehipi appaikkosit anumat sampaicchit evameva bhante, evameva bhanteti. Eva sabbehipi tehi pubbcariyehi abbhanumodit appaikkosit. Kaccyanappakarae pana buddhavacannurpena ahadh vibhattna vuttatt vattamnvibhatti pacamahne hit. Katha? Parokkhhiyyattanajjatanbhavissantivasena ekantttngataklik catasso vibhattiyo, vattamnavasena ekantapaccuppannaklik vibhatti ekyeva, s paipiy gaiyamn pacama hna bhajati. Eva etasmi vattamnsakhte pacamahne pakkhipitu niruttinayena attiklikti sakha gata anuttaklikti vutta vibhatti pacambhtya vattamnya samnahnatt pacamsaa katv hapesi. Tato para ta pacama chahihne hapetv parokkh hiyyattan ajjatan bhavissant vattamn pacamti eva gaanvasena cha vibhattiyo updya niruttinayena parikappaklikti sakha gata anuttaklikti vutta vibhatti sattanna sakhyna praena sattamsaa katv hapesi. Kltipattiy pana attngataklikatt ta vajjetv aya vinicchayo kato, so ca kho niruttinayayeva nissya. Aya kaccyane vattamnnantara vuttna pacamsattamna anvatthasaa icchantna amhka ruci, es ca saddhammavidhi garhi appaikkosit anumat sampaicchit evameva vuso, evameva vusoti. Veyykaraehipi appaikkosit anumat sampaicchit evameva bhante, evameva bhanteti. Eva sabbehipi tehi pubbcariyehi abbhanumodit appaikkosit. Yasm hi ktantakaccyanni aamaa visadisavibhattikkamnipi antarena kici visesa niruttiya vuttttdiklavibhgavasenekajjha sasandanti samenti, tasm niruttinayaeva srato gahetv pacamsattamvibhattna anvatthasaparikappane amhka ruci pubbcariyehi abbhanumodit appaikkosit, tasm eva yo koci ima vda madditv aa vda patihpetu sakkhissatti neta hna vijjati. Ayahi nayo atva sukhumo duddaso ca paramuriva, dukkhogho ca mahgahanamiva, atigambhro ca mahsamuddo viya, tasm imissa saddantiya saddhsampannehi kulaputtehi ssanopakrattha yogo suhu karayo. Tath hi idha katayogehi nmkhytdsu catsu padesu uppannavd paravdino jitva honti.
Munin muningena, duh pabbajit jit;
yath yath asaddhamma-pra pradayo.
Tath tathgatdy-nugya saddantiya;
katayogehipi jit, savanti paravdinoti.
Aya pacamsattamna paipihapane pakaraasasandan. Atha vattamndna vacanattha kathayma tattha vattamnti kenahena vattamn? Vattamnaklavacanahena. Paccuppannabhvena hi vattatti vattamno, paccuppannakriysakhto klo. Tabbcakavasena vattamno klo etiss atthti aya ti antidivibhatti vattamn. Tath hi gacchati devadattoti ettha devadattassa paccuppanna gamanakriya vibhattibhto tisaddoyeva vadati, tasm tabbcakavasena vattamno klo etiss atthti vattamnti vuccati. Pacamti kenahena pacam? Pacama vattamnahna gamanahena, pacannaca sakhyna praahena. Tath hi niyog attngatapaccuppannaklikna parokkhhiyyattanajjatanbhavissantvattamnsakhtna pacanna vibhattnamantare pacambhtya vattamnya sayampi paccuppannaklikabhvena samnahnatt pacama vattamnahna gacchatti pacam. Yath nadant gacchatti nad. Tath niyog attngataklik parokkhhiyyattanajjatanbhavissantsakht catasso vibhattiyo updya sayampi vattamnvibhatti viya pacanna sakhyna prati pacam. Sattamti kenahena sattam? Sattanna sakhyna praahena. Tath hi attngatapaccuppannaklik parokkhhiyyattanajjatanbhavissantvattamnpacamsakht cha vibhattiyo updya sayampi paccuppannaklik hutv sattanna sakhyna prati sattam. Parokkhti kenahena parokkh? Parokkhe bhavti atthena. Tath hi cakkhdindriyasakhtassa akkhassa paro tirobhvo parokkha, tabbcakabhvena parokkhe bhavti parokkh. Hiyyattanti kenahena hiyyattan? Hiyyo pabhuti atte kle bhav tabbcakabhventi atthena. Ajjatanti kenahena ajjatan? Ajja pabhuti atte kle bhav tabbcakabhventi atthena. Bhavissantti kenahena bhavissant? Eva angate bhavissatti attha paksent eti gacchatti atthena. Kltipattti kenahena kltipatti? Klasstipatanavacanahena. Tath hi klassa atipatana accayo atikkamitv pavatti kltipatti, labhitabbassa atthassa nipphattirahita kriytikkamana Kloti cettha kriy adhippet. Karaa kro, kro eva klo rakrassa lakra katv uccraavasena. Aya pana vibhatti tabbcakatt kltipattti. Aya pana vattamndna vacanatthavibhvan.
Vippakiavividhanaye, sakialakkhaadharavarassane;
sumatimativahanattha, kathito pakiakavinicchayo.
Iti navage shakathe piakattaye byappathagatsu vina
Kosallatthya kate saddantippakarae
Pakiakavinicchayo nma
Tatiyo paricchedo.