Nippadesasappadesavisay karu viya bhagavato papi idha nippadesasappadesavisay niravases adhippetti tass katipayabhedadassanena nayato tadavasihabhed gahetabbti dassento paggahaena cti-dimha. Te pana slasamdhi pavimuttivimuttiadassana, dvcattlsasatadukadhamma, bvsatitikadhamma, catusatipahna sammappadhna iddhipda smaaphala ariyavasdi, pacagati pacapadhniyagapacagikasamdhi indriya bala nissrayadhtu vimuttyatana vimuttiparipcanyadhammasadi, chasrayadhamma anussatihna agravagrava nissraiyadhtu satatavihra anuttariya nibbedhabhgiyapadi, satta-aparihniyadhamma ariyadhana bojjhaga sappurisadhammanijjaravatthu sa dakkhieyyapuggalakhsavabaldi, ahapapailbhahetu micchatta sammatta lokadhamma ariynariyavohra rambhavatthu kustavatthu akkhaa mahpurisavitakka abhibhyatana vimokkhdi, navayonisomanasikramladhammaprisuddhipadhniyaga sattvsa ghtavatthu ghtapaivinaya sannatta anupubbavihrdi, dasanthakaradhamma kasiyatana akusalakammapatha kusalakammapatha micchatta sammatta ariyavsa dasabalaa asekkhadhammdi, ekdasamettnisasa slnisasa dhammat buddhihetu, dvdasyatanapaiccasamuppda dhammacakkkra, terasadhutagua, cuddasabuddhaa, pacadasacaraavimuttiparipcanyadhamma, soasa-npnassati sacckra suttantapahna, ahrasa buddhadhammadhtu bhedakaravatthu, eknavsatipaccavekkhaa, catuvsatipaccaya, ahavsatisuttantapahna, pasa-udayabbayadassana, paropasakusaladhamma, dvsahidihigata, ahasatatahvicaritdibhedna dhammna paivijjhanadesankrappavatt, ye ca catuvsatikoisatasahassasampattisacrimahvajiraappabhed, ye ca anantanayasamantapahnapavicayadesankrappavatt, ye ca anantsu lokadhtsu anantna sattna saynusayacaritdivibhvankrappavattti evapakr bhagavato papabhed, sabbepi idha di-saddena nayato sagayhantti veditabba. Ko hi samattho bhagavato paya pabhede anupada niravasesato dassetu. Teneva bhagavanta hapetv paavantna aggabhto dhammasenpatisriputtattheropi buddhaguaparicchedana pati-anuyutto apica me, bhante, dhammanvayo viditoti (d. ni. 2.146) hti.
Sasramahoghapakkhandna sattna tato santraattha paipanno tehi payojito nma hoti asatipi tesa tathvidhe abhisandhiyanti vutta satt hi mahbodhi payojentti. Etena sabbenti mahbodhimldidassanena. Apagamana nirupakkilesanti yojetabba. Jtasavaddhabhvadassanena andi anidhano ca sattoti evapakr micchvd paisedhit honti. Samape dasseti satte paramatthato asatipi sattapaattivohrascanato. Karu dipa pariyosnanti ida sambharaanipphattiklpekkhya vutta, na paricchedavantatya. Tenevha tannidnabhvato tato uttarikaraybhvatoti. Sabbe buddhagu dassit honti nayato dassitatt. Eso eva hi anavasesato buddhaguadassanupyo yadida nayagghaa. Paradhanaharaditopi virati paresa anatthapariharaavasappavattiy siy karupanissayti karunidna sla. Tato eva tato ptiptdiviratippavattitoti vutta.
2. Yass savaananti-din dayyti-dithomanya sambandha dasseti. Payojana pana vuttanayena veditabba. Abbhantara niyakajjhatta, tato bahibhta bhira. Dayti karu adhippetti day-saddassa mettkaruna vcakatt vakkhamnaca anuyoga manasi katv vutta. Tya hi samusshito, na mettyti adhippyo. Pubbe vuttassa painiddeso hotti ta-saddassa attha ha. Tanti paa visesetv upambhvena vinivatt caritatthatya. Painiddesa nrahati padhnpadhnesu padhne kiccadassanato. Dvinna padnape vatoti karuvcin day-saddena ekdhikaraabhvena vuccamno ta-saddo tato aadhammavisayo bhavitu na yuttoti adhippyo. Apariyyasaddna samndhikaraabhvo visesanavisesitabbabhve sati hoti, nathti ha samnpe hotti. Samndhikaraabhvena hettha visesanavisesitabbabhvo sdhyati, s ca samndhikaraat visihavibhattikna na hotti samnavibhattityapi tameva sdhyatti daype cidanti ida dayya visesitabbabhve kraavacana. Padhnatya hi smaatya ca s visesitabb jt. Tattha bhagavato tadaesaca karuna vcakatt smaat veditabb. Tassa cti day-saddassa. Padhnaca paanti-din kicpi purimagthya pappadhn, tyti pana kevala avatv dayvisesanabhvena vuttatt appadhnyapi karuya painiddeso yuttoti dasseti. Appadhnat ca karuya purimagthya vasena vutt, idha pana padhn eva. Tath ca vutta daysamusshinti padhnti (dha. sa. mla. 2).
Katha panape tabbti vakkhamnaeva attha hadaye hapetv codeti. Yadi evanti yadi ahakathya adhippya aggahetv vacanamattameva gahasi. Mettti ca na yujjeyyti yath mettacittata pannoti etiss ahakathya vasena na day karu eva nikkaruata pannoti etiss ahakathya vasena na day mettti vacanamattaggahae ahakathnampi virodha dasseti. Adhippyavasena yojetabboti vatv tameva adhippya day-saddo hti-din vivarati. Akkharacintak hi day-sadda dnagatirakkhaesu pahanti. Anurakkhaaca mettkaruna hitpasahradukkhpanayankravuttna samnakicca, tasm ubhayattha day-saddo pavattatti vutta. Antontanti antogadha, rukkhattho viya dhavakhadirdna anurakkhaattho mettkaruna smaanti attho, adhippyo pana daypannoti ettha sabbapabhtahitnukampti anantara karuya vuttatt day-saddo mettpariyyoti viyati. Mettpi hi karu viya ptiptaviratiy kraanti. Adaypannoti ettha pana kruiko avihi sajjhsayatt paresa vihesmattampi na karoti, ko pana vdo ptiptaneti nikkaruatya ptiptit dassitti veditabb. Etamevattha sandhya evahi ahakathna avirodho hotti ha. Yadi day-saddo mettkaruna vcako, evampikatha pana karu dayti jnitabbti anuyogo tadavattho evti codana manasi katv karu ca desanyti-din karuya eva gahae kraamha.
Nanu tyti-din smatthiyatopi pakaraa balavanti pakaraavaseneva karuvisayassa tata dasseti. Yathruci pavattitthti eta purimagthya sappadesanippadesasattavisayya karuya gahitabhvassa kraavacana. Yathrucipavatti hi ekasmi anekesu ca icchnurpappavattti. Idha pana nippadesasattavisayata gahetunti etena siddhe sati rambho pakattho hotti puna sattesti vacana imamatthavisesa bodhetti dasseti. Na devesuyevti-dinpi daysdhanassa samusshanassa sattavisayabhve smatthiyaladdhepi sattesti vacana tassa nippadesasattavisayabhvo adhippetoti ima visesa petti dasseti.
Kladesadesakaparisdiparidpana bhiranidnanti kldni niddhrento yasmi kleti-dimha. Avasnamhi vasanto tidaslayeti vacanatoti etena tassa pihriyassa saddantarasannidhnena avacchinnata dasseti. Tattha pavattavohrena ca na sakkti puthujjanasantnepi rgdipaipakkhaharaassa abhvato nicchandargesu sattavohro viya puthujjanasantne rgdipaipakkhaharaavasena pavatta tadabhvepi bhagavato santne ruhvasena pihriyantveva vuccatti na sakk vattunti adhippyo. Dihiharaavasena ye sammdihik jt acelakakassapdayo viya, dihippaksane asamatthabhvena appaibhnabhvdippattiy saccakdayo viya.
3 . Stapabbat nma sineru parivretv hit yugandharope giri brahti (visuddhi. 1.137; pr. aha. 1.1 verajakaavaan) eva vuttapabbat.
4-5. Sabbaso cakkavasahassehi sabbaso gamma sabbaso sannisinnenti sambandhavasena tayo vikapp yutt, sabbaso cakkavasahassehi dasahi dasahti pana anihasdhanato paisedhito. Vajjitabbeti ye vajjetu sakk atisammukh atisampa unnatappadesoti, ete. Itare pana tass parisya mahantabhvena na sakk pariharitu.
Sabbaeyyape samatthti vatv tesa desetabbappakrajnanasamatthti vacana attan paividdhkrassa dhammasminpi paresa desetu asakkueyyatt vutta. Aath sabbepi satt dihasacc eva bhaveyyu. Sabbaeyyadhammna yathsabhvajnanasamatthatdiyeva yathvuttabala. Tesa gahaasamatthata dpeti, adhikavacanamaamattha bodhetti adhippyo.
6. Tathgato vandanyoti-din namassitvti-dikiriyvisesna tatasuttnurodhena pavattitamha. Sarrasobhaggdti di-saddena kalyavkkaraat-dhipaccaparivrasampatti-di sagayhati.
7. Antaradhpetvti nirodhetv. Nirodhanacettha uppdakahetupariharaavasena tesa anuppattikaraanti veditabba. Attha paksayissmti sambandhoti sosetvti pubbaklakiriyya aparaklakiriypekkhatya vutta.
8. Dukkarabhva dpetunti adukkarassa tath-abhiycetabbatbhvatoti adhippyo. Prjikasaghdisesna slavipattibhvato thullaccaydnaca yebhuyyena cravipattibhvato craslna tath yojan kat, tath crittaslassa crasabhvatt itara sabhveneva gahetv dutiy. Asakkueyyanti visuddhcrdiguasamanngatena sabrahmacrin saddhammacirahitattha sdara abhiycitena tena ca abhidhammatthappaksane samatthoti ythvato pamitena tabbimukhabhvo na sukaroti adhippyo.
9. Devadeva-saddassa attho pahnasavaankya vipacitoti na vitthrayimha.
13. Pahamasagtiya y ahakath sagtti vacanena s bhagavato dharamnaklepi ahakath savijjati, tena pho viya bhagavamlikvti viyati. Abhidhammassti pada attha paksayissmti etadapekkhanti kassa pana s ahakathti pucchitv adhikravasena tameva abhidhammapada kahati. vutti-divasena v ayamattho vibhvetabbo.
16. Ariyamaggassa bojjhagamaggagajhnagavisesa pdakajjhnameva niyametti-dinayappavatto tipiakacangattheravdo di-saddena vipassanya rammaabht khandh niyamenti, puggalajjhsayo niyametti evamdayo moravpivsimahdattattheratipiakacbhayattheravddayo sagayhanti. Tappaksanenevti abhidhammassa atthappaksaneneva. Soti mahvihravsna vinicchayo. Tathti asammissnkulabhvena. Asammissnkulabhto v vinicchayo mahvihravsna santakabhvena, etena abhidhammassa atthappaksaneneva mahvihravsna vinicchayo idha abhinipphdyatti dasseti. Atha v tappaksanenevti asammissnkulabhvappaksaneneva Soti paksiyamno abhidhammattho. Tathti mahvihravsna vinicchayabhvena. Imasmi atthavikappe asammissa ankula attha paksayissmti sambandhanya.
17. Aaca sabba atthappaksana hotti tosana hotti attho. Tenevha sabbena tena tosana kata hotti. Yuttarp yojan.

Vsatigthvaan nihit.