1. Savikarakhytavibhga
Tattha dhtti kenahena dhtu? Sakatthampi dhretti dhtu, atthtisayayogato paratthampi dhretti dhtu, vsatiy upasaggesu yena kenaci upasaggena atthavisesakraena paibaddh atthavisesampi dhretti dhtu, aya imiss attho, ayamito paccayo paroti-din anekappakrena paitehi dhriyati estipi dhtu, vidahanti viduno etya saddanipphatti ayalohdimaya ayalohdidhthi viytipi dhtu. Eva tva dhtusaddassattho veditabbo.
Dhtusaddo jinamate, itthiligattane mato;
satthe pulligabhvasmi, kaccyanamate dvisu.
Atha v jinamate tato gotamidhtnti ettha dhtusaddo ligavipallse vattati pabbatni vanni cti ettha pabbatasaddo viya, na panettha vattabba ahivcakatt napusakaniddesoti ahivcakattepi dhtuyoti itthiligadassanato. Bhvdayo sadd dhtavo. Seyyathida? Bh i ku ke takka taka taki suka-iccdayo. Gaato te ahavidh bhvdigao rudhdigao divdigao svdigao kiydigao gahdigao tandigao curdigao cti. Idni tesa vikaraasaite paccaye dassessma. Anekavidh hi paccay nnappakresu nmanma kitanma samsanma taddhitanmkhytesu pavattanato. Sakhepato pana duvidhva nmapaccayo khytapaccayo cti. Tatrpi khytapaccay duvidh vikaraapaccayanovikaraapaccayavasena. Tattha vikaraapaccayo akrdisattarasavidho aggahitaggahaena pannarasavidho ca. Novikaraapaccayo pana kha cha sdinekavidho. Ye rpanipphattiy upakrak atthavisesassa jotak v ajotak v lopany v alopany v, te sadd paccay.
Paicca kraa ta ta, entti paccaytha v;
paicca saddanipphatti, ito etti paccay.
Nmikappaccayna yo, vibhgo vi hessati;
nmakappe yato tasm, na ta vitthraymase.
Yo novikarana tu, paccayna vibhgato;
so pankhytakappamhi, vitthrengamissatti.
Iccnekavidhesu paccayesu vikaraapaccay nma imeti sallakkhetabb. Katha? Bhvdigaato apaccayo hoti kattari, rudhdigaato akrivaekrokrapaccay honti kattari, pubbamajjhahne niggahtgamo ca, divdigaato yapaccayo hoti kattari, svdigaato u upaccay honti kattari, kiydigaato npaccayo hoti kattari, gahdigaato ppa hpaccay honti kattari, tandigaato o yirapaccay honti kattari, curdigaato e ayapaccay honti kattari.
Akro ca ivao ca, e okr ca yo tath;
u u ca n ppa h-yir e ayapaccay.
Aggahitaggahaena, eva pannaraserit;
vikaraavhay ete, paccayti vibhvaye.
Ye eva niddihehi vikaraapaccayehi tadaehi ca sappaccay ahavidh dhtuga suttantesu bahpakr, tesvya bhvdigao. Bh sattya, bhdhtu vijjamnatya vattati. Sakammikkammiksu dhtsu aya akammik dhtu, na pana dhammabhtoti-dsu patti-atthavcik apar bhdhtu viya sakammik. Es hi pari-abhidhi upasaggehi yuttyeva sakammik bhavati, na upa par ptudhi upasagganiptehi yuttpi. Ato imiss siddhni rpni dvidh eyyni akammakapadni sakammakapadni cti.