379. Sammpayogenti upyapayogena, yath yathicchitatthasiddhi hoti, tath pavattitayrambhena. Tassa tassa kammassti yathdhippetassa nipphdetabbakammassa. Ettha cti tattha tattha sammpayogappaccay ijjhanahena iddhti (pai. ma. 3.18) imiss dasamya iddhiy niddesepi. Purimapisadisvti samdhivipphra-iddhi-dna niddesasadisva. Sakaabyhdikaraavasenti sakaabyhacakkabyhapadumabyhdna savidhnavasena nibbattavisesoti sambandho. Gaitagandhabbdi sippakamma. Sallakattakdi vejjakamma. Irubbeddna tia vedna. Ekopi hutv bahudhva hotti-din (d. ni. 1.238; ma. ni. 1.147; sa. ni. 5.834; pai. ma. 1.102; 3.10) adhihniddhiy eva gahitatt ha adhihn iddhiyeva gatti. Imasmi panattheti imasmi abhinisasasakhte, iddhividhasakhte v atthe. 380. Ekavidhena avatthunti-dsu (vibha. 751) kohsattho vidhasaddo, vividhampi senbyha dassetti-dsu (pai. ma. 3.13) vikappattho, tadubhayampettha yujjatti dassento ha iddhividhyti iddhikohsya, iddhivikappya vti. Iddhi hi abhisu eko kohso, vakkhamnehi bhedehi anekappabhed ca. Vuttappakravasenti vuttassa cuddasappakrassa, cittaparidamanassa samhitatdippakrassa ca vasena. Iddhividhyti tadatthassa sampadnavacananti ha iddhividhdhigamatthyti. Kasirammaato apanetvti ida abhipdakaparikammacittna samnasantnatya vutta, na parikammacittassa kasirammaatt. Iddhividhbhimukha pesetti nipphdetabbassa iddhividhassa abhimukhabhvena pavatteti. Ya hi sata homti-din parikammacittassa pavattana, tadevassa abhinharaa, iddhividhbhimukhapesanaca tatheva iddhividhassa pavattanato abhininnmana idha parikammacittassa iddhividhe adhimuttti ha adhigantabba-iddhipoa iddhipabbhra karotti. Idha paccanubhavanaphusan sacchikiriypattipariyy evti dassento pputti atthoti ha. Assti iddhividhassa. Ekopti pi-saddo vakkhamna bahubhva updya sampianattho. So hissa paiyog ekopi hutv bahudh hoti, bahudhpi hutv eko hotti. So ca kho bahubhva nimminitv hitassa antarva ekabhvpagamo. Yathklapariccheda pana saraseneva ekabhvpagamo idha ndhippeto aniddhinimmnabhvato. Tampi pubbe kataklaparicchedavasena siddhatt iddhnubhvoyevti keci. Ahne vya pi-saddo, eko hutv bahudhpi hoti, bahudh hutv ekopi hotti sambandho. Imasmi pakkhe pi-saddo vakkhamna ekabhva updya sampianatthoti vatv so hti-di sabba yathraha vattabba. Bahubhvanimmne payojana dassetu bahna santiketi-di vutta. Tattha bahna santiketi attan nimmitna bahna sampe, tehi parivrito hutvti adhippyo. V-saddo avuttavikappattho, tena dhamma v kathetukmoti evamdi sagayhati. ena adhihahanto eva hotti netv sambandhitabba. 381. Bhavati ettha iddhti bhmiyo, jhnni. Etthti ca hetumhi bhummavacana. Vivekato jt bhmi vivekajabhmi. Vivekaja hi pahama jhna nvaraavivekasambhtatt. Ptisukhabht bhmi ptisukhabhmi. Dutiyajjhnahi ptisukhabhmibhtaceva ptisukhasajtaca samdhivasena. Upari dvsupi eseva nayo. Iddhilbhyti iddhiy adhigamya. Iddhipailbhyti iddhiy punappuna labhamnya, bahulkarayti attho. Iddhivikubbanatyti iddhiy vividharpakraya, vikubbaniddhiyti attho Iddhivisavityti iddhiy vividhnisasapasavanya. Iddhivasityti iddhiy khippanisanti-dibhvvahavasbhvatthya. Iddhivesrajjyti iddhiy paipakkhadrbhvena vigatasakilesatya suhu visradabhvya. Catutthajjhna tva iddhiy bhmi hotu tattha patihya nipphdetabbato, itarni pana kathanti ha ettha cti-di. Tattha ti jhnni sambhrabhmiyoti veditabbnti sambandho. Tatiyajjhne sukhapharaena, pahamadutiyesu ptipharaena sukhapharaena ca hetubhtenti yathrahavasena yojan. Pharaa cettha jhnassa subhvitabhvena stisayna ptisukhna vasena jhnappaccaydin sahajtanmakyassa paribrhana, rpakyassa ca tasamuhnehi patarpehi paripphuat. Tenha bhagav ptisukhena abhisandeti parisandeti paripreti parippharatti (d. ni. 1.226; ma. ni. 1.427). Sukhasaanti jhnasukhena sahagata saa. Lahusaanti tasampayuttalahutsahagata saa. Okkamitvti anupavisitv. Tesu hi jhnesu stisayya lahutya sampayutta sukha santnavasena pavattento yog ta samokkanto viya hotti eva vutta. Sassena niddeso. Jhnasampayutt hi lahut vinpi iddhiy ksa laghpanappamappatt viya hoti. Lahubhvaggahaeneva cettha mudukammaabhvpi gahit eva. Tenha lahumudukammaakyo hutvti. Imin pariyyenti tia jhnna sampajjanena sukhalahubhvappattanmarpakyassa sati cittaparidamane catuttha jhna sukheneva iddhipailbhya savattatti imin pariyyena. Pakatibhmiy hi adhihnabht sambhrabhmiyo pkrassa nemippadeso viyti. 382. Iddhipdaniddese cattroti gaanaparicchedo. Iddhipdti ettha ijjhatti iddhi, samijjhati nipphajjatti attho. Ijjhanti v etya satt iddh vuddh ukkasagat hontti iddhi. Pahamenatthena iddhi eva pdoti iddhipdo, iddhikohsoti attho. Dutiyenatthena iddhiy pdoti iddhipdo. Pdoti patih, adhigampyoti attho. Tena hi uparparivisesasakhta iddhi pajjanti ppuanti. Aya tva ahakathnayo. Tattha iddhi-saddassa pahamo kattu-attho, dutiyo karaattho vutto. Pda-saddassa eko karaatthova. Pajjitabbva iddhi vutt, na ca ijjhant, pajjitabb ca iddhi pajjanakaraena pdena samndhikara hotti pahamena atthena iddhi eva pdo iddhipdoti na sakk vattu. Tath iddhikiriykaraena sdhetabbva vuddhisakht iddhi pajjanakiriykaraena pajjitabbti dvinna karana na asamndhikaraat sambhavatti dutiyenatthena iddhiy pdo iddhipdoti ca na sakk vattu. Tasm pahamenatthena samndhikaraasamso, dutiyena smivacanasamso na yujjatti pahamenatthena iddhiy pdo iddhipdo, dutiyenatthena iddhi eva pdo iddhipdoti samso yutto, yathvuttopi v, pdassa ijjhamnakohsa-ijjhanakarapyabhvato. Pubbabhgachandavasena chandahetuko. Sampayuttachandavasena chanddhiko. Pubbbhisakhravasena eva pana sahajtachandasspi adhikat veditabb. Atha v chandace bhikkhu adhipati karitv labhati samdhi, labhati cittassekaggata, aya vuccati chandasamdhti imya piy chanddhipatisamdhi chandasamdhti adhipati-saddalopa katv samso vuttoti viyati. Adhipatisaddatthadassanavasena pana ahakathya chandahetuko chanddhiko v samdhti vutta. Tenevha chanda adhipati karitvti-di. Padhnabhtti vriyabhtti keci vadanti. Sakhatasakhranivattanattha pana padhnaggahaa. Atha v ta ta visesa sakharotti sakhro, sabbampi vriya. Tattha catukiccasdhakato aassa nivattanattha padhnaggahaa. Padhnabht sehabhtti attho. Catubbidhassa pana vriyassa adhippetatt bahuvacananiddeso. Yo pana iddhiy pdo iddhipdoti eva samsayojanvasena pdassa upyatthata gahetv iddhipdattho vutto, so pailbhapubbabhgna kattukaraiddhibhva chandiddhipdoti-din (vibha. 457) v abhidhamme gatatt chanddhi iddhipdehi sdhetabbya vuddhiy kattiddhibhva, chanddna karaiddhibhvaca sandhya vuttoti veditabbo. Vriyiddhipde vriyasamdhipadhnasakhrasamanngatanti dvikkhattu vriya gata. Tattha purima samdhivisesana vriydhipati samdhi vriyasamdhti. Dutiya samanngamagadassana. Dve eva hi sabbattha samanngamagni samdhi padhnasakhro ca. Chanddayo samdhivisesanni, padhnasakhro pana padhnavacaneneva visesito, na chanddhti na idha vriydhipatit padhnasakhrassa vutt hoti. Vriyaca samdhi visesetv hitameva samanngamagavasena padhnasakhravacanena vuttanti npi dvhi vriyehi samanngamo vutto hotti. Yasm pana chanddhi visiho samdhi, tath visiheneva ca tena sampayutto padhnasakhro, sesadhamm ca, tasm samdhivisesanna vasena cattro iddhipd vutt. Visesanabhvo ca chanddna tataavassayavasena hotti. Atha vti-din nissayahepi pda-sadde upyahena chanddna iddhipdat vutt. Teneva abhidhamme uttaracabhjanye cattro iddhipd chandiddhipdoti-din (vibha. 457) chanddnameva iddhipdat vutt. Pahpucchake ca cattro iddhipd idha bhikkhu chandasamdhti-dinva (vibha. 462) uddesa katvpi puna chanddnayeva kusaldibhvo vibhatto. Upyiddhipdadassanatthameva hi sutte, abhidhamme ca nissayiddhipdadassana kata, aath catubbidhat na hotti. 383. Chanddni ahti chandasamdhi vriyasamdhi cittasamdhi vmassamdhti eva chanddni aha. Kma cettha catsupi hnesu samdhi samdhi eva, tathpi iddhi uppdetukmatchandasahitova samdhi iddhipailbhya savattati, na kevalo. Eva vriyasamdhi-dayopi. Tasm chanddisahit ete cattro ca samdh, chanddayo ca cattroti aha pajjati iddhi etehi ppuyati, saya v pajjanti iddhipailbhya sampajjantti padnti vuccanti. Tenha iddhipailbhya savattantti. Ya pana piya chando na samdhti-di, ta yadipi chanddayo samdhisahitva iddhi nipphdenti, tathpi visu nesa padabhvadassana. Ekato niyuttova, na ekeko hutvti adhippyo. Niyuttovti sahito eva, na viyutto. 384. Anonatanti na onata, vriyena paggahitatt alnanti attho. Tenha kosajje na ijatti, kosajjanimitta na calatti attho. Uddha nata unnata, uddhata vikkhitta. Na unnata anunnata, avikkhitta samhitanti attho. Tenha uddhacce na ijatti. Abhisagavasena nata abhinata, na abhinata anabhinata, aratta. Apagamanavasena nata apanata, kodhavasena vimukha. Na apanata anapanata, aduha. Dihiy aha, mamanti nissayavasena na nissitanti anissita. Chandargavasena na paibaddhanti appaibaddha. Rgo kevala sattimatta, chandargo pana bahalakileso. Tath hissa dre hitampi rammaa paibaddhameva. Vippamuttanti visesato pamutta. Jhnna kmargapaipakkhatya ha kmargeti. Visayuttanti vivitta sakilesato, na v sayutta cathipi yogehi. Vimariydikata kilesamariydya, yath sakampi kilesamariyd na hoti, tath paipanna. Ekattagatanti ekaggata upagata accantameva samhita. Tato eva nnattakilesehi nnsabhvehi kilesehi na ijati.