M te adhisare muca, subhamadhikopitanti, tta, tava hadaya kusala adhisaritv atikkamitv pavatte paresa akusalakamme suhu bha adhikopita kujjhpita hutv m muca, m patihyatti attho. Ida vutta hoti tta, yad te vinicchaye hitassa imin puriso v hato sandhi v chinnoti cora dassenti, tad te paresa vacanehi suhu kopitampi hadaya kodhavasena m muca, apariggahetv m daa paehi. Kikra? Acorampi hi coroti gahetv nenti, tasm akujjhitv ubhinna attapaccatthikna katha sutv suhu sodhetv attapaccakkhena tassa corabhva atv paveiy hapitadaavasena kattabba karohi. Ra hi uppannepi kodhe hadaya stala akatv kamma na ktabba. Yad panassa hadaya nibbuta hoti muduka, tad vinicchayakamma ktabba. Pharuse hi citte pakkuthite udake mukhanimitta viya kraa na payati. Kodhas hti, tta, kodhena hi bahni phtni rjakulni akulabhva gatni mahvinsameva pattnti. Imassa panatthassa dpanattha khantivdijtaka- (j. 1.4.49 dayo) nikerarjavatthusahassabhu-ajjunavatthu-dni kathetabbni.
M, tta, issaromhti, anatthya patrayti, tta, aha pathavissaroti m mahjana kyaduccaritdi-anatthya patrayi m otrayi, yath ta anattha samdya vattati, m evamaksti attho. M te sti, tta, tava vijite manussajtikna v tiracchnajtikna v itthipurisna dukhudrayo dukkhuppatti m si. Yath hi adhammikarjna vijite manuss kyaduccaritdni katv niraye uppajjanti, tava rahavsna ta dukkha yath na hoti, tath karohti attho.
Apetalomahasassti attnuvddibhayehi nibbhayassa. Imin ima dasseti tta, yo rj kismici saka akatv attano kmameva anussarati, chandavasena ya ya icchati, ta ta karoti, vissahayahi viya andho nirakuso viya ca caahatth hoti, tassa sabbe bhog vinassanti, tassa ta bhogabyasana agha dukkhanti vuccati.
Tattheva te vattapadti purimanayeneva yojetabba. Dakkhassudnti, tta, tva ima anussani sutv idni dakkho analaso puna karaena puakaro surdipariharaena. Asoo dihadhammikasamparyikassa atthassa avinsanena avinsako bhaveyysti. Slavssti slav crasampanno bhava, dasasu rjadhammesu patihya rajja krehi. Dusslo viniptikoti dusslo hi, mahrja, attna niraye viniptento viniptiko nma hotti.
Eva kualinpi ekdasahi gthhi dhamma desesi. Rj tuho amacce mantetv pucchi bhonto! Amacc mama dhtya kualiniy eva kathayamnya kena kattabba kicca katanti. Bhagrikena, devti. Tena hiss bhagrikahna dammti kualini hnantare hapesi. S tato pahya bhagrikahne hatv pitu kamma aksti.

Kualinipaho nihito.

Puna rj katiphaccayena purimanayeneva jambukapaitassa santika dta pesetv sattame divase tattha gantv sampatti anubhavitv paccgato tattheva maapamajjhe nisdi. Amacco jambukapaita kacanabhaddaphe nisdpetv pha ssendya gacchi. Paito pitu ake nisditv kitv gantv kacanapheyeva nisdi. Atha na rj paha pucchanto gthamha
26. Apucchimha kosiyagotta, kualini tatheva ca;
tva dni vadehi jambuka, balna balamuttamanti.
Tassattho tta, jambuka, aha tava bhtara kosiyagotta vessantara bhaginica te kualini rjadhamma apucchi, te attano balena kathesu, yath pana te pucchi, tatheva idni, putta jambuka, ta pucchmi, tva me rjadhammaca balna uttama balaca kathehti.
Eva rj mahsatta paha pucchanto aesa pucchitaniymena apucchitv visesetv pucchi. Athassa paito tena hi, mahrja, ohitasoto suhi, sabba te kathessmti pasritahatthe sahassatthavika hapento viya dhammadesana rabhi
27. Bala pacavidha loke, purisasmi mahaggate;
tattha bhubala nma, carima vuccate bala.
28. Bhogabalaca dghvu, dutiya vuccate bala;
amaccabalaca dghvu, tatiya vuccate bala.
29. Abhijaccabalaceva, ta catuttha asasaya;
yni cetni sabbni, adhigahti paito.
30. Ta balna bala seha, agga pabala bala;
pabalenupatthaddho, attha vindati paito.
31. Api ce labhati mando, phta dharaimuttama;
akmassa pasayha v, ao ta paipajjati.
32. Abhijtopi ce hoti, rajja laddhna khattiyo;
duppao hi ksipati, sabbenapi na jvati.
33. Pava suta vinicchin, pa kittisilokavahan;
pasahito naro idha, api dukkhe sukhni vindati.
34. Paaca kho asusssa, na koci adhigacchati;
bahussuta angamma, dhammaha avinibbhuja.
35. Yo ca dhammavibhaga, kluhy atandito;
anuhahati klena, kammaphala tassijjhati.
36. Anyatanaslassa, anyatanasevino;
na nibbindiyakrissa, sammadattho vipaccati.
37. Ajjhattaca payuttassa, tathyatanasevino;
anibbindiyakrissa, sammadattho vipaccati.
38. Yogappayogasakhta, sambhatassnurakkhaa;
tni tva tta sevassu, m akammya randhayi;
akammun hi dummedho, nagrava sdatti.
Tattha mahaggateti, mahrja, imasmi sattaloke mahajjhsaye purise pacavidha bala hoti. Bhubalanti kyabala. Carimanti ta atimahantampi samna lmakameva. Kikra? Andhablabhvena. Sace hi kyabala mahanta nma bhaveyya, vraabalato laukikya bala khuddaka bhaveyya, vraabala pana andhablabhvena maraassa paccaya jta, laukik attano akusalatya vraa jvitakkhaya ppesi. Imasmi panatthe na heva sabbattha balena kicca, balahi blassa vadhya hotti sutta (j. 1.5.42) haritabba.
Bhogabalanti upatthambhanavasena sabba hiraasuvadi upabhogajta bhogabala nma, ta kyabalato mahantatara. Amaccabalanti abhejjamantassa srassa suhadayassa amaccamaalassa atthit, ta bala sagmasratya purimehi balehi mahantatara. Abhijaccabalanti ti kulni atikkamitv khattiyakulavasena jtisampatti ta itarehi balehi mahantatara. Jtisampann eva hi sujjhanti, na itareti. Yni cetnti yni ca etni cattripi balni paito panubhvena adhigahti abhibhavati, ta sabbabalna pabala sehanti ca agganti ca vuccati. Kikra? Tena hi balena upatthaddho paito attha vindati, vuhi pputi Tadatthajotanattha pua nadi yena ca peyyamhti puanadjtakaca (j. 1.2.127 dayo) sirkakaipaha pacapaitapahaca sattubhastajtaka- (j. 1.7.46 dayo) sambhavajtaka- (j. 1.16.138 dayo) sarabhagajtakdni (j. 2.17.50 dayo) ca kathetabbni.
Mandoti mandapao blo. Phtanti, tta, mandapao puggalo sattaratanapua cepi uttama dharai labhati, tassa anicchamnasseva pasayhakra v pana katv ao pasampanno ta paipajjati. Mando hi laddha yasa rakkhitu kulasantaka v pana pavei-gatampi rajja adhigantu na sakkoti. Tadatthajotanattha addh pdajal sabbe, paya atirocatti pdajaljtaka (j. 1.2.194-195) kathetabba. Laddhnti jtisampatti nissya kulasantaka rajja labhitvpi. Sabbenapti tena sakalenapi rajjena na jvati, anupyakusalatya duggatova hotti.
Eva mahsatto ettakena hnena apaitassa agua kathetv idni paa pasasanto pati-dimha. Tattha sutanti sutapariyatti. Tahi pava vinicchinati. Kittisilokavahanti kittighosassa ca lbhasakkrassa ca vahan. Dukkhe sukhni vindatti dukkhe uppannepi nibbhayo hutv upyakusalatya sukha pailabhati. Tadatthadpanattha
Yassete caturo dhamm, vnarinda yath tava. (J. 1.1.57).
Alametehi ambehi, jambhi panasehi cti. (J. 1.2.115)

dni jtakni kathetabbni.

Asusssanti paitapuggale apayirupsanto assuanto. Dhammahanti sabhvakrae hita bahussuta angamma ta asaddahanto. Avinibbhujanti atthnattha krakraa anoghanto atrento na koci paa adhigacchati, ttti.
Dhammavibhagati dasakusalakammapathavibhagakusalo. Kluhyti vriya ktu yuttakle vriyassa krako. Anuhahatti tasmi tasmi kle ta ta kicca karoti. Tassti tassa puggalassa kammaphala samijjhati nipphajjati. Anyatanaslassti anyatana vuccati lbhayasasukhna ankaro dusslyakamma, taslassa tena dusslyakammena samanngatassa, anyatanabhtameva dusslapuggala sevantassa, kusalassa kammassa karaakle nibbindiyakrissa nibbinditv ukkahitv karontassa evarpassa, tta, puggalassa kammna attho samm na vipaccati na sampajjati, ti kulaggni ca cha kmasaggni ca na upanetti attho. Ajjhattacti attano niyakajjhatta aniccabhvandivasena payuttassa. Tathyatanasevinoti tatheva slavante puggale sevamnassa. Vipaccatti sampajjati mahanta yasa deti.
Yogappayogasakhtanti yoge yujitabbayuttake krae payogakohsabhta paa. Sambhatassti rsikatassa dhanassa anurakkhaa. Tni tvanti etni ca dve purimni ca may vuttakrani sabbni, tta, tva sevassu, may vutta ovda hadaye katv attano ghare dhana rakkha. M akammya randhayti ayuttena akraena m randhayi, ta dhana m jhpayi m nsayi. Kikra? Akammun hti ayuttakammakaraena dummedho puggalo saka dhana nsetv pacch duggato. Nagrava sdatti yath nagra mlato pahya jramna appatiha patati, eva akraena dhana nsetv apyesu nibbattatti.
Evampi bodhisatto ettakena hnena paca balni vaetv pabala ukkhipitv candamaala nharanto viya kathetv idni dasahi gthhi rao ovda dento ha
39. Dhamma cara mahrja, mtpitsu khattiya;
idha dhamma caritvna, rja sagga gamissasi.
40. Dhamma cara mahrja, puttadresu khattiya;
idha dhamma caritvna, rja sagga gamissasi.
41. Dhamma cara mahrja, mittmaccesu khattiya;
idha dhamma caritvna, rja sagga gamissasi.
42. Dhamma cara mahrja, vhanesu balesu ca;
idha dhamma caritvna, rja sagga gamissasi.
43. Dhamma cara mahrja, gmesu nigamesu ca;
idha dhamma caritvna, rja sagga gamissasi.
44. Dhamma cara mahrja, rahe janapadesu ca;
idha dhamma caritvna, rja sagga gamissasi.
45. Dhamma cara mahrja, samae brhmaesu ca;
idha dhamma caritvna, rja sagga gamissasi.
46. Dhamma cara mahrja, migapakkhsu khattiya;
idha dhamma caritvna, rja sagga gamissasi.
47. Dhamma cara mahrja, dhammo cio sukhvaho;
idha dhamma caritvna, rja sagga gamissasi.
48. Dhamma cara mahrja, sa-ind dev sabrahmak;
suciena diva patt, m dhamma rja pmadoti.
Tattha pahamagthya tva idha dhammanti mtpitupahnadhamma. Ta klasseva vuhya mtpitna mukhodakadantakahadnamdi katv sabbasarrakiccapariharaa karontova prehti vadati. Puttadresti puttadhtaro tva pp nivretv kalye nivesento sippa uggahpento vayappattakle patirpakulavasena vhavivha karonto samaye dhana dento puttesu dhamma carati nma, bhariya sammnento anavamnento anaticaranto issariya vossajjento alakra anuppadento dresu dhamma carati nma. Mittmaccesti mittmacce cathi sagahavatthhi sagahanto avisavdento etesu dhamma carati nma. Vhanesu balesu cti hatthi-assdna vhanna balakyassa ca dtabbayuttaka dento sakkra karonto hatthi-assdayo mahallakakle kammesu ayojento tesu dhamma carati nma.
Gmesu nigamesu cti gmanigamavsino daabalhi apentova tesu dhamma carati nma. Rahe janapadesu cti rahaca janapadaca akraena kilamento hitacitta apaccupahapento tattha adhamma carati nma, apento pana hitacittena pharanto tattha dhamma carati nma. Samae brhmaesu cti tesa cattro paccaye dentova tesu dhamma carati nma. Migapakkhsti sabbacatuppadasakuna abhaya dento tesu dhamma carati nma. Dhammo cioti sucaritadhammo cio. Sukhvahoti tsu kulasampadsu chasu kmasaggesu sukha vahati. Sucienti idha ciena kyasucaritdin suciena. Diva pattti devalokabrahmalokasakhta diva gat, tattha dibbasampattilbhino jt. M dhamma rja pmadoti tasm tva, mahrja, jvita jahantopi dhamma m pamajjti.
Eva dasa dhammacariyagthyo vatv uttaripi ovadanto osnagthamha
49. Tattheva te vattapad, esva anussan;
sappaasev kaly, samatta sma ta vidti.
Tattha tattheva te vattapadti ida purimanayeneva yojetabba. Sappaasev kaly, samatta sma ta vidti, mahrja, ta may vutta ovda tva niccakla sappaapuggalasev kalyaguasamanngato hutv samatta paripua sma vid attapaccakkhatova jnitv yathnusiha paipajjti.
Eva mahsatto ksagaga otrento viya buddhalya dhamma desesi. Mahjano mahsakkra aksi, sdhukrasahassni adsi. Rj tuho amacce mantetv pucchi bhonto! Amacc mama puttena taruajambuphalasamnatuena jambukapaitena eva kathentena kena kattabba kicca katanti. Senpatin, devti. Tena hissa senpatihna dammti jambuka hnantare hapesi. So tato pahya senpatihne hatv pitu kammni aksi. Tia sakuna mahanto sakkro ahosi. Tayopi jan rao atthaca dhammaca anussisu. Mahsattassovde hatv rj dndni puni katv saggaparyao ahosi. Amacc rao sarrakicca katv sakuna rocetv smi, jambukasakua rj tumhka chatta usspetabba aksti vadisu. Mahsatto na mayha rajjenattho, tumhe appamatt rajja krethti mahjana slesu patihpetv eva vinicchaya pavatteyythti vinicchayadhamma suvaapae likhpetv araa pvisi. Tassovdo cattlsa vassasahassni pavattati.
Satth rao ovdavasena ima dhammadesana desetv jtaka samodhnesi tad rj nando ahosi, kualin uppalava, vessantaro sriputto, jambukasakuo pana ahameva ahosinti.

Tesakuajtakavaan paham.