17. Rudhdichakka

Rudhdigaika

Ito para pavakkhmi, rudhdikagadayo;
ssanassopakrya, gae tu chabbidhe katha.
Rudhi varae. Rudhidhtu varae vattati. Ettha varaa nma pidahana v parirundhana v palibuddhana v haritu v appadna, sabbameta vaati. Rundhati, rundhiti, rundhti, rundheti, avarundheti. Kammani maggo purisena rundhiyati. Rodho, orodho, virodho, paivirodho, viruddho, paiviruddho, pariruddho. Rundhitu, parirundhitu. Rundhitv. Parirundhitv.
Tatra rodhoti crako. So hi rundhati pavesitna kurrakammantna sattna gamana varatti rodhoti vuccati. Orodhoti rjubbar, s pana yathkmacra caritu appadnena orundhiyati avarundhiyatti orodho. Virodhoti ananuklat. Paivirodhoti punappuna ananuklat. Viruddhoti virodha panno. Paiviruddhoti paisattubhvena virodha panno. Pariruddhoti gahaatthya samparivrito. Vuttahi yath arhi pariruddho, vijjante gamane patheti. Avaruddhoti pabbjito.
Muca mocane. Miga bandhan mucati. Mucana, mocana. Dukkhappamocana, moco.
Mocoti cettha ahikakadalrukkho. Mucitu. Mucitv. Krite moceti, mocetu, mocetvti-dni.
Rica virecane. Ricati. Ricana, virecana, vireko, virecako. Ricitu. Ricitv.
Sica paggharae. Udakena bhmi sicati. Putta rajje abhisici. Abhiseko. Muddhbhisitto khattiyo. Sica bhikkhu ima nva, sitt te lahumessati. Sittahna. Sicitu. Sicitv.
Yuja yoge. Yujati, anuyujati. Kammani yujiyatti rpni. Keci yujateti icchanti. Yujana, sayogo, anuyogo, bhvannuyutto, saogo, saojana, atthayojan. Dgha santassa yojana. Yujitu, anuyujitu. Anuyujitv. Yojeti. Tattha sayojananti bandhana kmargdi. Yojananti
Vidatthi dvdasagulyo, tadvaya ratana mata;
sattaratanik yahi, usabha vsayahika;
gvuta usabhsti, yojana catugvuta.
Bhuja planabyavaharaesu. Plana rakkhaa. Byavaharaa ajjhoharaa. Bhujati, paribhujati, sabhujati. Dsaparibhogena paribhuji. Krite bhojeti bhojayatti-dni rpni. Bhojana, sambhogo, mahibhujo, gmabhojako upabhogo, paribhogo. Bhutto odano bhavat. Sace bhutto bhaveyyha. Odana bhutto bhuttav bhuttv. Tumantditte bhujitu, paribhujitu, bhojetu, bhojayitu, bhujitv, bhujitvna, bhujiya, bhujiyna, bhojetv, bhojetvna, bhojayitv, bhojayitvna iccdni parisadddhi visesitabbni.
Tatra bhujatti bhatta bhujati, bhojanya bhujati. Tath hi khdanya v bhojanya v khdati v bhujati vti-di vutta. Apica kadci khdanyepi bhujatti vohro dissati. Phalni khuddakappni, bhuja rja varvaranti hi vutta. Paribhujatti cvara paribhujati, piapta paribhujati, gilnapaccayabhesajjaparikkhra paribhujati, paisevatti vutta hoti. Teneva ca paisevatti paribhujatti attho savaiyati. Apica kme bhujatti ca pacakmague paribhujatti ca dassanato pana bhujanaparibhujanasadd paisevanatthena katthaci samnatthpi hontti avagantabb. Sabhujatti sambhoga karoti, ekato vsa karotti attho. Ettha siy nanu ca bho atra bhujadhtu planabyavaharaesu vutto, so katha ettakesupi atthesu vattatti? Vattateva, anekatth hi dhtavo, te upasaggasahye labhitvpi anekatthatarva honti. Ito pahya tumantdni rpni na vakkhma. Yattha pana viseso dissati, tattha vakkhma.
Kati chedane. Kantati, vikantati. Sallakatto.
Bhidi vidrae. Bhindati. Angatatthe vattabbe bhejjissati, bhindissatti dvidh bhavanti rpni. Ppake akusale dhamme bhindatti bhikkhu. Tenha
Na tena bhikkhu so hoti, yvat bhikkhate pare;
visa dhamma samdya, bhikkhu hoti na tvat.
Yodha puaca ppaca, bhitv brahmacariya;
sakhya loke carati, save bhikkhti vuccatti.
Idaca khsava sandhya vutta, sekkhaputhujjanasamapi yathsambhava bhikkhti vattabbata ppuantiyeva. Sagha bhindatti saghabhedako. Devadattena sagho bhinno,. Bhindiyatti bhinnoti hi nibbacana. Na te kahni bhinnni. Bhindatti bhett.
Chidi dvedhkarae. Chindatti chedako, eva chett. Kese chettu vaati. Chindiyatti chinno. Chinnopi rukkho punadeva rhati. Ida pana bhidichididvaya divdigaa patv bhijjati chijjatti suddhakattuvcaka rpadvaya janeti, tasm bhijjatti bhinnoti-din suddhakattuvasenapi nibbacana ktabba.
Tadi hisndaresu. Tandati. Tand, taddu. Taddti kacchu.
Udi pasavakiledanesu. Pasavana sandana. Kiledana tindat. Undati. Undro, samuddo.
Vida lbhe. Vindati. Govindo, vitti. Ettha vittti anubhavana, vedan v.
Vida tuhiya. Vindati, nibbindati. Nibbindana. Virajjati. Nibbindo kmaratiy. Vitti, vitta, vedo. Labhati atthaveda dhammaveda.
Ettha vittti somanassa. Vitti hi ma vindati suta disvti hi vutta. Vittanti vittijananatt vittasakhta dhana. Vedoti ganthopi ampi somanassampi vuccati. Tia vedna pragti-dsu hi gantho vedoti vuccati. Brhmaa vedagumabhija akicana kmabhave asattanti-dsu a. Ye vedajt vicaranti loketi-dsu somanassa.
Vedaganthe ca e ca, somanasse ca vattati;
vedasaddo ima nn-dhtuto samudraye.
Lipa limpane. Limpati, limpako. Avalepo. Avalepoti ahakro.
Lupa acchedane. Lumpati. Vilumpako, vilutto vilopo.
Vilumpateva puriso, yvassa upakappati;
yad cae vilumpanti, so vilutto vilumpatti.
Pisa cuane. Pisati. Pisako. Pisu vc. gamahakathya pana attano piyabhva parassa ca suabhva yya vcya bhsati, s pisu vcti vutta, ta niruttilakkhaena vuttanti dahabba.
Hisi vihisya. Hisati, vihisati. Hisako.
Ahisakoti me nma, hisakassa pure sato;
ajjha saccanmomhi, na na hismi kicana.
Hisitabba kisatti sho. di-antakkharavipallsavasena saddasiddhi, yath kantanahena takkanti. Vihesako, vihesana.
Sumbha pahre. Yo no gvova sumbhati. Parisumbhati. Sumbhoti. Atrime pito payog
Sasumbhamn attna, klamgamaymaseti ca,
Kesaggahaamukkhep, bhmy ca parisumbhan;
datv ca no pakkamati, bahudukkha anappakanti ca,
Bhmi sumbhmi vegasti ca.
Aattha pana api vutt. T idha anupapattito na vutt. Kecettha maeyyu, yath bhvdigae saki sakya khaji gativekalleti-dna dhtna pailaddhavaggantabhvassa niggahtgamassa vasena sakati khajatti rpni bhavanti, tath imasmi rudhdigae muca mocane kati chedaneti-dna dhtna pailaddhavaggantabhvassa niggahtgamassa vasena mucati kantatti-dni rpni bhavanti. Eva sante ko imesa tesaca visesoti? Ettha vuccate ye bhvdigaasmi anekassar asayogant ikrantavasena niddih, te khytattaca nmikattaca patv suddhakattuhetukattuvisayesu ekantato niggahtgamena nipphannarp bhavanti, na katthacipi tesa vin niggahtgamena rpappavatti dissati. Ta yath? Sakati, sak, khajati, khajo iccdi. Aya anekassarna ikrantavasena niddihna bhvdigaikna viseso.
Ye ca rudhdigaasmi anekassar asayogantv akrantavasena v ukrantavasena v niddih, te khytatta patv suddhakattuvisayeyeva ekantato niggahtgamena nipphannarp bhavanti, na hetukattuvisaye. Nmikatta pana sahaniggahtgamena vin ca niggahtgamena nipphannarp bhavanti. Yattha vin niggahtgamena nipphannarp, tattha sasayogarpyeva bhavanti. Ta yath? Mucati, mucpeti, moceti, mocpeti. Chindpeti. Chedeti, chedpeti. Chindana, chedo. Mucana, mocana. Kantati, kantana, sallakatto. Pihimasni attano, sma ukkacca khdasi iccdni. Tattha ukkaccti ukkantitv, chinditvti attho.
Nanu ca bho eva sante khytanmikabhva patv suddhakattuhetukattuvisayesu ekantato pailaddhaniggahtgamehi saki khaji dhiyeva rudhdigaikehi bhavitabba, na pana mucachididhti? Tanna, mucachididhiyeva rudhdigaikehi bhavitabba rucadhtuy samnagatikatt, tath hi yath rundhissa, rundhayati, rundhpeti, rundhana, rodho, virodhoti-dsu niggahtgamniggahtgamavasena dvippakrni rpni dissanti, tath mucachididnampti.
Nanu kaccyane niggahtgamassa niccavidhnattha rudhdito niggahtapubbacti lakkhaa vuttanti? Sacca, ta pana kriypadatta sandhya vutta. Yadi ca nmikapadattampi sandhya vutta bhaveyya, virodhoti-dna dassanato vsadda pakkhipitv vattabba siy, na ca vsadda pakkhipitv vutta, tena yati kriypadattayeva sandhya vuttanti.
Nanu ca bho eva sante sakikhajidna nicca saniggahtgamakriypadattayeva sandhya rudhdito niggahtapubbacti ida vuttanti sakk mantunti? Na sakk, sakikhajidna rudhadhtuy asamnagatikatt nmikatte dvippakrassa asambhavato. Tath hi yesa y nmikatte niggahtgamniggahtgamavasena dvippakravantat, s eva tesa rudhdigaabhvassa lakkhaa. Taca sakikhajidna natthi. Sak khajoti-din hi nmatte ekoyeva pakro dissati saniggahtgamo, kamu padavikkhepeiccdna pana kamo, kamana, cakamo, cakamananti-din nmikatte dvippakravantatsambhavepi niggahtgamassa abbhsavisaye pavattatt s dvippakravantat rudhdigaabhvassa lakkhaa na hoti, tasm abbhsavisaye pavatta niggahtgama vajjetv y dvippakravantat, syeva rudhdigaikabhvassa lakkhaanti sannihna ktabba. Aya nayo atva sukhumo samm manasi ktabbo.
Rudhd ettak dih, dhtavo me yathbala;
suttesvaepi pekkhitv, gahavho atthayuttitoti.

Dudhdigaoya.