4. Saccavibhago

1. Suttantabhjanya

189. Cattri ariyasaccni dukkha ariyasacca, dukkhasamudaya [dukkhasamudayo (sy.)] ariyasacca, dukkhanirodha [dukkhanirodho (sy.)] ariyasacca, dukkhanirodhagmin paipad ariyasacca.

1. Dukkhasacca

190. Tattha katama dukkha ariyasacca? Jtipi dukkh, jarpi dukkh, maraampi dukkha, sokaparidevadukkhadomanassupyspi dukkh, appiyehi sampayogo dukkho, piyehi vippayogo dukkho, ya piccha na labhati tampi dukkha, sakhittena pacupdnakkhandh dukkh.
191. Tattha katam jti? Y tesa tesa sattna tamhi tamhi sattanikye jti sajti okkanti abhinibbatti khandhna ptubhvo yatanna pailbho aya vuccati jti.
192. Tattha katam jar? Y tesa tesa sattna tamhi tamhi sattanikye jar jraat khaicca plicca valittacat yuno sahni indriyna paripko aya vuccati jar.
193. Tattha katama maraa? Y tesa tesa sattna tamh tamh sattaniky cuti cavanat bhedo antaradhna maccu maraa klakiriy khandhna bhedo kaevarassa nikkhepo jvitindriyassupacchedo ida vuccati maraa.
194. Tattha katamo soko? tibyasanena v phuhassa bhogabyasanena v phuhassa rogabyasanena v phuhassa slabyasanena v phuhassa dihibyasanena v phuhassa aataraatarena byasanena samanngatassa aataraatarena dukkhadhammena phuhassa soko socan socitatta antosoko antoparisoko cetaso parijjhyan domanassa sokasalla aya vuccati soko.
195. Tattha katamo paridevo? tibyasanena v phuhassa bhogabyasanena v phuhassa rogabyasanena v phuhassa slabyasanena v phuhassa dihibyasanena v phuhassa aataraatarena byasanena samanngatassa aataraatarena dukkhadhammena phuhassa devo paridevo devan paridevan devitatta paridevitatta vc palpo vippalpo llappo llappan llappitatta [llapo llapan llapitatta (sy.)] aya vuccati paridevo.
196. Tattha katama dukkha? Ya kyika asta kyika dukkha kyasamphassaja asta dukkha vedayita kyasamphassaj ast dukkh vedan ida vuccati dukkha.
197. Tattha katama domanassa? Ya cetasika asta cetasika dukkha cetosamphassaja asta dukkha vedayita cetosamphassaj ast dukkh vedan ida vuccati domanassa.
198. Tattha katamo upyso? tibyasanena v phuhassa bhogabyasanena v phuhassa rogabyasanena v phuhassa slabyasanena v phuhassa dihibyasanena v phuhassa aataraatarena byasanena samanngatassa aataraatarena dukkhadhammena phuhassa yso upyso ysitatta upysitatta aya vuccati upyso.
199. Tattha katamo appiyehi sampayogo dukkho? Idha yassa te honti anih akant amanp rp sadd gandh ras phohabb, ye v panassa te honti anatthakm ahitakm aphsukakm ayogakkhemakm; y tehi sagati samgamo samodhna missbhvo aya vuccati appiyehi sampayogo dukkho.
200. Tattha katamo piyehi vippayogo dukkho? Idha yassa te honti ih kant manp rp sadd gandh ras phohabb, ye v panassa te honti atthakm hitakm phsukakm yogakkhemakm mt v pit v bht v bhagin v mitt v amacc v t v slohit v; y tehi asagati asamgamo asamodhna amissbhvo aya vuccati piyehi vippayogo dukkho.
201. Tattha katama yampiccha na labhati tampi dukkha? Jtidhammna sattna eva icch uppajjati aho vata, maya na jtidhamm assma; na ca, vata, no jti gaccheyyti! Na kho paneta icchya pattabba. Idampi yampiccha na labhati tampi dukkha.
Jardhammna sattnape bydhidhammna sattnape maraadhammna sattnape sokaparidevadukkhadomanassupysadhammna sattna eva icch uppajjati aho vata, maya na sokaparidevadukkhadomanassupysadhamm assma; na ca, vata, no sokaparidevadukkhadomanassupys gaccheyyunti! Na kho paneta icchya pattabba. Idampi yampiccha na labhati tampi dukkha.
202. Tattha katame sakhittena pacupdnakkhandh dukkh? Seyyathida rpupdnakkhandho, vedanupdnakkhandho, saupdnakkhandho, sakhrupdnakkhandho, viupdnakkhandho. Ime vuccanti sakhittena pacupdnakkhandh dukkh.
Ida vuccati dukkha ariyasacca.