2. Abhidhammabhjanya
155. Dvdasyatanni cakkhyatana, sotyatana, ghnyatana, jivhyatana, kyyatana, manyatana, rpyatana, saddyatana, gandhyatana, rasyatana, phohabbyatana, dhammyatana. 156. Tattha katama cakkhyatana? Ya cakkhu [cakkhu (s. sy. ka.) dha. sa. 596-599] catunna mahbhtna updya pasdo attabhvapariypanno anidassano sappaigho, yena cakkhun anidassanena sappaighena rpa sanidassana sappaigha passi v passati v passissati v passe v, cakkhumpeta cakkhyatanampeta cakkhudhtupes cakkhundriyampeta lokopeso dvrpes samuddopeso paarampeta khettampeta vatthumpeta nettampeta nayanampeta orima trampeta suo gmopeso. Ida vuccati cakkhyatana 157. Tattha katama sotyatana? Ya sota catunna mahbhtna updya pasdo attabhvapariypanno anidassano sappaigho, yena sotena anidassanena sappaighena sadda anidassana sappaigha sui v suti v suissati v sue v, sotampeta sotyatanampeta sotadhtupes sotindriyampeta lokopeso dvrpes samuddopeso paarampeta khettampeta vatthumpeta orima trampeta suo gmopeso. Ida vuccati sotyatana. 158. Tattha katama ghnyatana? Ya ghna catunna mahbhtna updya pasdo attabhvapariypanno anidassano sappaigho, yena ghnena anidassanena sappaighena gandha anidassana sappaigha ghyi v ghyati v ghyissati v ghye v, ghnampeta ghnyatanampeta ghnadhtupes ghnindriyampeta lokopeso dvrpes samuddopeso paarampeta khettampeta vatthumpeta orima trampeta suo gmopeso. Ida vuccati ghnyatana. 159. Tattha katama jivhyatana? Y jivh catunna mahbhtna updya pasdo attabhvapariypanno anidassano sappaigho, yya jivhya anidassanya sappaighya rasa anidassana sappaigha syi v syati v syissati v sye v, jivhpes jivhyatanampeta jivhdhtupes jvhindriyampeta lokopeso dvrpes samuddopeso paarampeta khettampeta vatthumpeta orima trampeta suo gmopeso. Ida vuccati jivhyatana. 160. Tattha katama kyyatana? Yo kyo catunna mahbhtna updya pasdo attabhvapariypanno anidassano sappaigho, yena kyena anidassanena sappaighena phohabba anidassana sappaigha phusi v phusati v phusissati v phuse v, kyopeso kyyatanampeta kyadhtupes kyindriyampeta lokopeso dvrpes samuddopeso paarampeta khettampeta vatthumpeta orima trampeta suo gmopeso. Ida vuccati kyyatana. 161. Tattha katama manyatana? Ekavidhena manyatana phassasampayutta. Duvidhena manyatana atthi sahetuka, atthi ahetuka. Tividhena manyatana atthi kusala, atthi akusala, atthi abykata. Catubbidhena manyatana atthi kmvacara, atthi rpvacara, atthi arpvacara, atthi apariypanna. Pacavidhena manyatana atthi sukhindriyasampayutta, atthi dukkhindriyasampayutta, atthi somanassindriyasampayutta, atthi domanassindriyasampayutta, atthi upekkhindriyasampayutta. Chabbidhena manyatana cakkhuvia, sotavia, ghnavia, jivhvia, kyavia, manovia. Eva chabbidhena manyatana. Sattavidhena manyatana cakkhuvia, sotavia, ghnavia, jivhvia, kyavia, manodhtu, manoviadhtu. Eva sattavidhena manyatana. Ahavidhena manyatana cakkhuvia, sotavia, ghnavia, jivhvia, kyavia atthi sukhasahagata, atthi dukkhasahagata, manodhtu, manoviadhtu. Eva ahavidhena manyatana. Navavidhena manyatana cakkhuvia, sotavia, ghnavia, jivhvia, kyavia, manodhtu, manoviadhtu atthi kusala, atthi akusala, atthi abykata. Eva navavidhena manyatana. Dasavidhena manyatana cakkhuvia, sotavia, ghnavia, jivhvia, kyavia atthi sukhasahagata, atthi dukkhasahagata, manodhtu, manoviadhtu atthi kusala, atthi akusala, atthi abykata. Eva dasavidhena manyatana. Ekavidhena manyatana phassasampayutta. Duvidhena manyatana atthi sahetuka, atthi ahetuka. Tividhena manyatana atthi sukhya vedanya sampayutta, atthi dukkhya vedanya sampayutta, atthi adukkhamasukhya vedanya sampayuttape. Eva bahuvidhena manyatana. Ida vuccati manyatana. 162. Tattha katama rpyatana? Ya rpa catunna mahbhtna updya vaanibh sanidassana sappaigha nla ptaka lohitaka [pta lohita (s.)] odta kaka majihaka [majehaka (s. sy.)] hari harivaa ambakuravaa dgha rassa au thla vaa parimaala caturassa chaasa ahasa soasasa ninna thala chy tapo loko andhakro abbh mahik dhmo rajo candamaalassa vaanibh sriyamaalassa [suriyamaalassa (s. sy. ka.)] vaanibh trakarpna vaanibh dsamaalassa vaanibh maisakhamuttaveuriyassa vaanibh jtarparajatassa vaanibh, ya v panaampi atthi rpa catunna mahbhtna updya vaanibh sanidassana sappaigha, ya rpa sanidassana sappaigha cakkhun anidassanena sappaighena passi v passati v passissati v passe v, rpampeta rpyatanampeta rpadhtupes. Ida vuccati rpyatana. 163. Tattha katama saddyatana? Yo saddo catunna mahbhtna updya anidassano sappaigho bherisaddo mudigasaddo [mutigasaddho (s.)] sakhasaddo paavasaddo gtasaddo vditasaddo sammasaddo pisaddo sattna nigghosasaddo dhtna sannightasaddo vtasaddo udakasaddo manussasaddo amanussasaddo, yo v panaopi atthi saddo catunna mahbhtna updya anidassano sappaigho, ya sadda anidassana sappaigha sotena anidassanena sappaighena sui v suti v suissati v sue v, saddopeso saddyatanampeta saddadhtupes. Ida vuccati saddyatana. 164. Tattha katama gandhyatana? Yo gandho catunna mahbhtna updya anidassano sappaigho mlagandho sragandho tacagandho pattagandho pupphagandho phalagandho magandho vissagandho sugandho duggandho, yo v panaopi atthi gandho catunna mahbhtna updya anidassano sappaigho ya gandha anidassana sappaigha ghnena anidassanena sappaighena ghyi v ghyati v ghyissati v ghye v, gandhopeso gandhyatanampeta gandhadhtupes. Ida vuccati gandhyatana. 165. Tattha katama rasyatana? Yo raso catunna mahbhtna updya anidassano sappaigho mlaraso khandharaso tacaraso pattaraso puppharaso phalaraso ambila madhura tittaka kauka loika [lapilaka (s.), lampika (ka. s.)] khrika lambika kasvo sdu asdu, yo v panaopi atthi raso catunna mahbhtna updya anidassano sappaigho, ya rasa anidassana sappaigha jivhya anidassanya sappaighya syi v syati v syissati v sye v, rasopeso rasyatanampeta rasadhtupes. Ida vuccati rasyatana. 166. Tattha katama phohabbyatana? Pathavdhtu tejodhtu vyodhtu kakkhaa muduka saha pharusa sukhasamphassa dukkhasamphassa garuka lahuka, ya phohabba anidassana sappaigha kyena anidassanena sappaighena phusi v phusati v phusissati v phuse v, phohabbopeso phohabbyatanampeta phohabbadhtupes. Ida vuccati phohabbyatana. 167. Tattha katama dhammyatana? Vedankkhandho, sakkhandho, sakhrakkhandho, yaca rpa anidassana-appaigha dhammyatanapariypanna, asakhat ca dhtu. Tattha katamo vedankkhandho? Ekavidhena vedankkhandho phassasampayutto. Duvidhena vedankkhandho atthi sahetuko, atthi ahetuko. Tividhena vedankkhandho atthi kusalo, atthi akusalo, atthi abykatope eva dasavidhena vedankkhandhope eva bahuvidhena vedankkhandho. Aya vuccati vedankkhandho. Tattha katamo sakkhandho? Ekavidhena sakkhandho phassasampayutto. Duvidhena sakkhandho atthi sahetuko, atthi ahetuko. Tividhena sakkhandho atthi kusalo, atthi akusalo, atthi abykatope eva dasavidhena sakkhandhope eva bahuvidhena sakkhandho. Aya vuccati sakkhandho. Tattha katamo sakhrakkhandho? Ekavidhena sakhrakkhandho cittasampayutto. Duvidhena sakhrakkhandho atthi hetu, atthi na hetu. Tividhena sakhrakkhandho atthi kusalo, atthi akusalo, atthi abykatope eva dasavidhena sakhrakkhandhope eva bahuvidhena sakhrakkhandho. Aya vuccati sakhrakkhandho. Tattha katama rpa anidassana-appaigha dhammyatanapariypanna? Itthindriya purisindriyape kabakro hro. Ida vuccati rpa anidassana-appaigha dhammyatanapariypanna. Tattha katam asakhat dhtu? Rgakkhayo dosakkhayo, mohakkhayo aya vuccati asakhat dhtu.
Ida vuccati dhammyatana.
Abhidhammabhjanya.